AKP Hükümeti, Türkiye‘de 8 Eylül 1999’da emeklilik sisteminde yapılan yasal değişikliğin, prim günü ve sigortalılık şartlarını yerine getirenleri etkileyecek şekilde hukuka aykırı olarak geriye doğru işletilmesiyle, “yaş sınırına” takılan milyonlarca kişinin emeklilik hakkını seçim öncesi geri veriyor
AKP, çalışanın yasal hakkı olan “emekliliği” seçim öncesi geri veriyor
TC Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçtiğimiz gün Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinde yaş sınırı aranmayacağını ve 2 milyon 250 bin kişinin emekli olma hakkı kazanacağını duyurdu. Türkiye’deki yaklaşık 6 milyon EYT’linin tamamının birkaç yıl içerisinde emekli olması bekleniyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Mali Müşavir Murat Bal, Türkiye’de her yıl ortalama 350-400 bin civarında kişinin emekli olduğunu, EYT düzenlemesiyle birlikte ilk aşamada normalde 7 kat fazla kişinin emekli olacağını söylüyor.
Bal, Ocak ayında EYT düzenlemesinin yasalaşmasıyla 2 milyon 250 bin kişinin hemen emekli olabileceğini, kalan 4 milyon kişinin ise 3-4 yıl içerisinde, pirim günlerini doldurdukça emeklilik hakkı kazanacağını belirtiyor.
Bal: Türkiye 15-17 sene emekli vermeyecek
Türkiye’de 1992 yılından 1999 yılına kadar “erken yaşta emeklilik” uygulaması hayata geçirilmiş ve bu uygulama Türkiye ekonomisine ciddi bir yük olmak ve enflasyona yol açmakla eleştirilmişti.
Bu uygulamayı hatırlatan Bal, “O zaman o kadar kişiyi erken emekli ettikten sonra Türkiye’de bir enflasyon patlaması yaşanmıştı çünkü merkez bankası matbaaları karşılıksız para basmaya başlamıştı. İnşallah bugünlerde bunlar olmaz” diyor.
Milyonlarca kişinin emekli olmasıyla bütçe üzerinde belli bir yük oluşacağını belirten Bal, öte yandan Türkiye’de EYT’den sonra 15-17 yıl emekli vermeyeceğini anlatıyor:
“Türkiye EYT’lerini emekli ettikten sonra, yani bu 6 milyon kişi 3-4 sene içerisinde emekli olduktan sonra, belki 15-17 sene daha emekli vermeyecek. Çünkü 8 Eylül 1999 yılından önce işe girenleri kapsayan bu EYT tasarısından sonra emeklilik yaşı kadınlarda 55, erkeklerde 60 oldu”
EYT düzenlemesi kimleri kapsıyor?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar, sigortalı çalışırken 8 Eylül 1999’daki bir yasal değişiklikten sonra emekli olma koşulları büyük oranda değişen kişilere deniyor.
Sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999’dan önce olanları ve emekli olmak için gereken prim günü ve sigortalılık süresi şartını sağlamış olanlar, getirilen yaş zorunluluğu sebebiyle emekli olamadı.
Kanundaki değişiklik öncesinde kadınlarda 20 yıl, erkeklerde ise 5000 gün prim şartı ve 25 yıl sigortalılık süresi yeterliydi. Dolayısıyla 18 yaşında çalışmaya başlayan bir kadın 38, 18 yaşında çalışmaya başlayan bir erkek ise 43 yaşında emekli olabiliyordu.
1999 yılında yapılan değişiklikle birlikte kadınlarda emeklilik yaşı 58, erkeklerde 60 oldu. 2008 yılında ise ilk kez sigortalı olarak işe başlayacaklar için emeklilik yaşı 65’e yükseltildi.
Bu düzenlemenin bütçeye getireceği yük, yaş şartı, prim gün sayısı ve hizmet yılı şartları gibi etkenleri göz önünde bulundurarak ve hesaplayarak bir düzenlemenin yapılması gerekliliği uzun zamandır bu sorunun çözülememesinde büyük bir etken.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 2018’de yaptığı açıklamalarda EYT yasasının kamuya yıllık maliyetinin 26 milyar TL olacağını söylemişti.
Yaş şartı aranmadan yaklaşık 2 milyon 250 bin vatandaşımızın daha emekli olma hakkına kavuşmasını sağlayan emeklilikte yaşı bekleyenlerle ilgili düzenleme ülkemize, milletimize, hak sahiplerine ve ailelerine hayırlı olsun. pic.twitter.com/ZoXJvRNyxZ
— Recep Tayyip Erdoğan (@RTErdogan) December 28, 2022
2019’da BBC Türkçe’ye konuşan EYT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Serpil Şahin ise düzenlemenin bütçeye yükünün 8 milyar TL olacağını söylemişti.
Sorun neydi?
EYT’ler, 1999 yılında çıkarılan kanunun hukuka aykırı olarak geriye doğru işletildiğini ve neticesinde yüz binlerce emeklinin yıllarca süren ve mağdur sayısının katlanarak arttığı bir sistem yarattığını söylüyordu.
Bu zamana dek pek çok siyasinin kapısını çaldıklarını söyleyen EYT’ler son olarak bir federasyon kurmuş ve eylemlerini tek çatı altında yürütmüştü.
Siyasi partiler her defasında söz aldıklarını ancak her seçim döneminde “seçim malzemesi” haline getirildikleri savunan EYT’ler, bu yıl bu mağduriyetin “yaş sınırlaması getirilmeksizin” giderilmesini talep ediyordu.
Emeklilikle yaşa takılma sorunun “erken emeklilik” demek olmadığı belirten dernekler, “EYT erken emeklilik değil, gasp edilmiş emeklilik hakkının peşindedir” açıklamasını yapmıştı.
Emeklilik başvurusu nasıl yapılıyor?
Ocak ayında yasalaşması beklenen yeni emeklilik düzenlemesiyle ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ya da e-Devlet uygulaması üzerinden bilgi alınabiliyor.
SGK, EYT düzenlemesi yasalaşınca oluşabilecek yoğun emeklilik başvurusu işlemleri için birtakım önlemler aldığını duyurdu.
Emeklilik işlemlerinizi e-Devlet’ten yapabileceğinizi biliyor musunuz?#EYT#EYTlilerimizeMüjde#HayırlıOlsun#eDevlet pic.twitter.com/9ZDIsS0HJZ
— SGK (@sgksosyalmedya) December 29, 2022
Kurum, emeklilik işlemlerinin yürütüleceği merkezlerin çoğaltıldığını ve ilave personel ekleneceğini belirtti, emeklilik başvurusunda bulunacakların süreci hatasız tamamlamaları için tanıtıcı videolar hazırlandı.
Emeklilik başvuruları için e-Devlet uygulaması üzerinden talep oluşturulabiliyor.
Uygulamada ilk olarak “gelir, aylık ödenek talep belgesinin verilmesi” sekmesine tıklamak, ardından “yeni başvuru” sekmesi üzerinden “yaşlılık aylığı” butonunun seçilmesi gerekiyor.
SSK kapsamında aylık talep edeceklerin ise “4A”, BAĞ-KUR kapsamına girenlerin ise “4B” seçeneğini işaretleyip ‘Başvur’ butonunu tıklaması gerekiyor.
Fundanur Öztürk
Ankara,
BBC Türkçe
