JAMA Psikiyatri dergisinde 26 Mayıs’ta yayınlanan kapsamlı yeni bir genetik araştırmaya göre, sadece bir saat önce uyanmak kişinin majör depresyon riskini %23 oranında azaltabilir
Az değişiklik gerektiğini ölçen ilk çalışmalar arasında
Colorado Boulder Üniversitesi ve Broad Institute of MIT ve Harvard‘daki araştırmacılar tarafından 840.000 kişi üzerinde yapılan çalışma, kronotipin – bir kişinin belirli bir zamanda uyku eğiliminin – depresyon riskini etkilediğine dair en güçlü kanıtlardan bazılarını temsil ediyor.
Ayrıca, zihinsel sağlığı etkilemek için ne kadar veya az değişiklik gerektiğini ölçen ilk çalışmalar arasındadır.
Pandemi sonrası, uzaktan çalışmaktan ve okula gitmekten insanlar ortaya çıktıkça -ki bu birçok kişinin daha sonraki bir uyku programına geçmesine neden oldu- bulguların önemli etkileri olabilir.
Vetter: Bir saat erken uyku zamanlamasının bile önemli
“Uyku zamanlaması ve ruh hali arasında bir ilişki olduğunu bir süredir biliyoruz, ancak klinisyenlerden sıklıkla duyduğumuz bir soru şudur: Bir fayda görmek için insanları ne kadar erken değiştirmemiz gerekiyor?”
CU Boulder’da bütünleştirici fizyoloji yardımcı doçenti olan kıdemli yazar Celine Vetter dedi. “Bir saat erken uyku zamanlamasının bile önemli ölçüde daha düşük depresyon riski ile ilişkili olduğunu bulduk.”
Önceki gözlemsel araştırmalar, gece kuşlarının, ne kadar uzun uyuduklarına bakılmaksızın, erken kalkanlara göre depresyona girme olasılığının iki kat daha fazla olduğunu göstermiştir.
Ancak duygudurum bozukluklarının kendileri uyku düzenini bozabileceğinden, araştırmacılar neyin neye neden olduğunu deşifre etmekte zorlandılar.
Diğer çalışmalar küçük örneklem boyutlarına sahipti, tek bir zaman noktasından anketlere dayanıyordu veya hem uyku zamanlamasını hem de ruh halini etkileyebilecek çevresel faktörleri hesaba katmamıştı, bu da potansiyel olarak kafa karıştırıcı sonuçlar doğurdu.
2018’de Vetter, 32.000 hemşire üzerinde “erken kalkanların” dört yıl boyunca depresyon geliştirme olasılığının %27’ye kadar daha az olduğunu gösteren geniş ve uzun vadeli bir çalışma yayınladı, ancak bu şu soruyu sordu: sabahçı?
Baş yazar Iyas Daghlas, MD, uyku saatini daha erken değiştirmenin gerçekten koruyucu olup olmadığı ve ne kadar vardiya gerektiği konusunda daha net bir fikir edinmek için DNA test şirketi 23 ve Me’den ve biyomedikal veritabanı UK Biobank’tan gelen verilere döndü. Daghlas daha sonra neden ve sonucu deşifre etmeye yardımcı olmak için genetik ilişkileri kullanan “Mendelian randomizasyon” adlı bir yöntem kullandı.
Mayıs ayında Harvard Tıp Fakültesi’nden mezun olan Daghlas, “Genetiğimiz doğuştan belirlendi, bu nedenle diğer epidemiyolojik araştırmaları etkileyen bazı önyargılar genetik çalışmaları etkileme eğiliminde değil” dedi.
“Saat geni” PER2 adı verilen varyantlar da dahil olmak üzere 340’dan fazla yaygın genetik varyantın bir kişinin kronotipini etkilediği bilinmektedir ve genetiğin toplu olarak uyku zamanlaması tercihimizin %12-42’sini açıkladığı bilinmektedir.
Araştırmacılar, 7 gün boyunca giyilebilir uyku izleyicileri takan 85.000 ve uyku tercihi anketlerini dolduran 250.000’den gelen veriler de dahil olmak üzere, 850.000 kişiye kadar bu varyantlar hakkında tanımlanmamış genetik verileri değerlendirdi. Bu onlara, genlerdeki değişkenlerin uyuduğumuzda ve uyandığımızda nasıl etkilediğinin bir saate kadar daha ayrıntılı bir resmini verdi.
Bu örneklerin en büyüğünde, ankete katılan deneklerin yaklaşık üçte biri kendini sabah kuşları olarak tanımladı, %9’u gece kuşuydu ve geri kalanı ortadaydı. Genel olarak, ortalama uyku orta noktası sabah 3’tü, yani gece 11’de yatıp sabah 6’da kalktılar.
Eldeki bu bilgilerle araştırmacılar, genetik bilgilerin yanı sıra anonimleştirilmiş tıbbi ve reçete kayıtlarını ve majör depresif bozukluk tanılarıyla ilgili anketleri içeren farklı bir örneğe yöneldiler.
Yeni istatistiksel teknikler kullanarak şu soruyu sordular: Erken kalkan olmaya yatkın kılan genetik varyantlara sahip olanların depresyon riski daha mı düşük?
Cevap kesin bir evet
Her bir saatlik erken uyku orta noktası (yatma zamanı ile uyanma zamanının yarısı) %23 daha düşük majör depresif bozukluk riskine karşılık geldi.
Bu, normalde gece 1’de yatan birinin bunun yerine gece yarısı yatıp aynı süre kadar uyuması durumunda riskini %23 oranında azaltabileceğini gösteriyor; Eğer gece 11’de yatağa giderlerse, bunu yaklaşık %40 oranında azaltabilirler.
Halihazırda erken kalkanların daha erken kalkmaktan fayda sağlayıp sağlamayacağı araştırmadan belli değil. Ancak orta aralıkta veya akşam aralığında olanlar için daha erken bir yatma saatine geçmek büyük olasılıkla yardımcı olacaktır.
Bu etkiyi ne açıklayabilir?
Bazı araştırmalar, erken kalkanların alma eğiliminde olduğu gün boyunca daha fazla ışığa maruz kalmanın, ruh halini etkileyebilecek bir dizi hormonal etkiyle sonuçlandığını öne sürüyor.
Diğerleri, çoğu insanınkinden farklı bir eğilim gösteren biyolojik bir saate veya sirkadiyen ritme sahip olmanın kendi içinde iç karartıcı olabileceğini belirtiyor.
Dağlas, “Sabah insanları için tasarlanmış bir toplumda yaşıyoruz ve akşam insanları genellikle bu toplumsal saatle sürekli bir uyumsuzluk halindeymiş gibi hissediyorlar” dedi.
Erken yatmanın depresyonu azaltıp azaltamayacağını kesin olarak belirlemek için büyük bir randomize klinik araştırmanın gerekli olduğunu vurguluyor. “Ancak bu çalışma, kanıtların ağırlığını kesinlikle uyku zamanlamasının depresyon üzerindeki nedensel etkisini desteklemeye doğru kaydırıyor.”
Kendilerini daha erken bir uyku programına geçirmek isteyenler için, Vetter şu tavsiyeyi sunuyor:
“Günleriniz aydınlık, geceleriniz karanlık olsun” diyor. “Sabah kahvenizi verandada için. Mümkünse işe yürüyerek veya bisikletle gidin ve akşamları elektronik aksamları kısın.”
Hikaye Kaynağı: Boulder’daki Colorado Üniversitesi tarafından sağlanan malzemeler. Orijinali Lisa Marshall tarafından yazılmıştır.
