7 Ekim Dünya Habitat Günü ve Dünya Mimarlık Günü’nde Genç Nesil, Katılımcılık ve Kentsel Tasarım Vurgusu
1985 yılında Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) tarafından başlatılan Dünya Mimarlık Günü, her yıl ekim ayının ilk pazartesi günü kutlanmaktadır.
Bugün, mimarlık topluluğunun çabalarını küresel kentsel gelişim hedefleriyle uyumlu hale getirerek, Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Habitat Günü ile aynı zamana denk gelmektedir.
2024 Dünya Mimarlık Günü’nün teması “Katılımcı Kentsel Tasarımda Yeni Nesli Güçlendirmek” olarak belirlenmiştir ve genç mimarların kentsel planlama ve gelişimdeki rolüne vurgu yapmaktadır.
Bunun yanında, şehirlerimizin ve yaşam çevrelerimizin durumu ile yeterli barınma hakkını değerlendirmek amacıyla 1986 yılından bugüne her yıl kutlanmakta olan Dünya Habitat Günü’nün 2024 yılı teması ise, dünya mimarlık gününün temasını destekleyecek şekilde, “Daha İyi Bir Kentsel Gelecek Yaratmak İçin Gençlerin Katılımı” olarak ilan edilmiştir.
Geçtiğimiz yıllarda evsizlik, daha güvenli şehirler, iklim değişikliği gibi temaları ön plana çıkarmış olan Dünya Habitat Günü bu yıl, sürdürülebilir kentsel gelişme için bir sonraki neslin harekete geçmesine yönelik bir ‘eylem çağrısı’ yapmaktadır.
Bu bağlamda BM, Dünya Habitat Günü’nde Milenyum Kuşağı ve Z Kuşağını, sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşmada bir itici güç olarak görerek, gençlerin katılımcı süreçler ve yerel liderlik yoluyla kentsel geleceklerini şekillendirmede liderlik etmelerini güçlendirmeye odaklanmıştır.
Benzer şekilde UIA de, genç mimarları, katılımcı süreçlere dahil olmaya teşvik ederek, sürdürülebilir kalkınma için gerekli olan taze bakış açılarına katkıda bulunmaya davet etmektedir.
Bu yılki Dünya Mimarlık Günü’nün odak noktası, UIA’in tanımıyla, şehirlerin yenilikçi ve sürdürülebilir uygulamalar yoluyla büyüme ve toparlanmayı sağladığı dirençli kentsel ekonomilerin geliştirilmesi üzerine kurulmuştur.
Bu çerçevede odaklanılacak ana alanlar enerji verimliliği, atık yönetimi, sürdürülebilir malzemelerin kullanımı ve sürdürülebilir hareketliliğin teşviki yönünde olmalıdır.
Bu çabalar, dış kaynaklara bağımlılığı azaltan çevre dostu şehirler yaratmayı amaçlamaktadır.
Genç mimarlar, aynı zamanda vatandaşların karar alma süreçlerine katılımını artırabilir, toplulukları tasarım sürecine dahil edebilir ve kamusal alanların sahiplenilmesini ve korunmasını teşvik edebilirler.
İşte tam bu noktada, mimarlık, planlama ve peyzaj mimarlığının ara kesitinde yer alan, mimari tasarımın estetik yönü ile kent planlamanın sosyal bilim yönünden beslenerek, en güncel tanımıyla, insanlar için (kaliteli) mekanları (yeniden) biçimlendirmek olarak tanımlayabileceğimiz; kentsel alanlarda problem çözücü bir tasarım süreci olan ‘kentsel tasarım’ devreye girmektedir. Bu bağlamda da UIA tarafından 2024 teması çerçevesinde (genç) mimarlara tanımlanan;
-Dayanıklı ve sürdürülebilir kentsel çevrelerin şekillendirilmesi,
-Sosyal adalet ve sürdürülebilir uygulamaların savunuculuğu,
-Kentsel planlama süreçlerine katılım,
-Mevcut yapıların yeniden kullanımı ve canlandırılmasının teşvik edilmesi, ve
-Döngüsel ekonomi ilkelerinin ve sürdürülebilir inşaat uygulamalarının dahil edilmesi, rolleri düşünüldüğünde, kentsel tasarımın bilgi ve beceri olarak önemi ortaya çıkmaktadır.
Bu nokta ise, mimarlık ve kent planlama eğitimi bağlamında, genç mimarları (ve kent plancılarını) daha iyi bir (kentsel) gelecek yaratmaya dahil etmede kentsel tasarım eğitiminin önemi gündeme gelecektir.
Kentsel Tasarım Eğitimi
Kentsel tasarım eğitimi, genel olarak, başta mimarlar ve kent plancılarına yönelik yüksek lisans düzeyinde yürütülen bir uzmanlık eğitimidir. Mimarlık, kent ve bölge planlama lisans eğitimlerinde ise, bu meslek alanlarını uygulayacak gençler için mutlaka temel eğitimi verilmesi gereken bir alandır.
Kentsel tasarım eğitimi doğası gereği disiplinler arasıdır; mimarlık, kent ve bölge planlama, inşaat mühendisliği, sosyoloji, psikoloji, çevre bilimi ve ekonomi gibi alanları birleştirir; bu alanlardan bilgileri içinde barındırır.
Bu disiplinler arası yaklaşım, genç mimarların ve kent plancılarının kentsel sistemlerin karmaşıklığını algılamalarını, takdir etmelerini ve ulaşım ağları, yeşil alanlar ve sosyal politikalar gibi farklı unsurların kentsel yaşamı nasıl şekillendirdiğini anlamalarını sağlar.
Bütüncül bir anlayış, estetikten öte düşünmelerine ve işlevsellik, sosyal etki ve sürdürülebilirliği göz önünde bulundurarak şehirler yaratmalarına, biçimlendirmelerine ve kentsel problemlerin çözümüne yönelik öneriler getirmelerine olanak tanır.
Kentsel tasarım eğitimi, başta (genç) mimar ve kent plancılarına, konut eşitsizliği, sürdürülebilir ulaşım, yeşil alan planlaması ve iklim dayanıklılığı gibi kritik konuları ele alma araçlarını sunar.
Gençlere mekânsal tasarım, kentsel sürdürülebilirlik ve sosyal katılımın ilkelerini tanıtarak, yaratıcı problem çözme zihniyeti geliştirir.
Gençler kentsel tasarım hakkında bilgi sahibi olduğunda, yaşadıkları ve çalıştıkları toplumlarda daha aktif katılımcılar olma eğiliminde olurlar ve kapsayıcı politikalar ile altyapı geliştirilmesinin savunucusu olurlar.
Kentsel tasarım eğitimi alan genç meslektaşlar, bu eğitim sayesinde, çevreleri üzerinde bir sahiplenme ve sorumluluk duygusu taşımaya başlar ve yerel karar alma süreçlerine katılmayı talep ederler.
Bu yolla, sosyal uyumun yüksek olduğu, çevresel olarak sürdürülebilir ve kültürel açıdan canlı şehirlerin geliştirilmesine anlamlı bir şekilde katkıda bulunabilecek bilinçli vatandaşlar haline gelirler.
Şehirler, küresel çevresel zorlukların ön saflarında yer aldığından, genç meslektaşların sürdürülebilirlik için tasarım yapmaları konusunda eğitilmeleri gerekmektedir. Kentsel tasarım eğitimi, enerji verimliliği, atık yönetimi ve iklime uyum sağlayan altyapılar gibi sürdürülebilir uygulamaların da mimarlık ve kent planlama uygulamalarındaki gerekliliğini ortaya koyar.
Gençlerin bu konulara ilgisini ve katılımını teşvik etmek, onların bir koruyuculuk rolü üstlenmelerine, sürdürülebilir kalkınma amaçlarına doğrudan katkıda bulunmalarına ve insan ihtiyaçlarını ekolojik dengeyle uyumlu bir şekilde karşılayan şehirleri savunmalarına, planlamalarına ve tasarlamalarına olanak tanır.
Daha iyi, yaşanabilir, sağlıklı, kapsayıcı bir kentsel gelecek yaratmaya yönelik olarak, genç nesillerin, proaktif, bilinçli ve vizyoner liderler olmaları gereklidir.
Bu bağlamda, genç mimarlara (ve plancılara) şehirlerini, insanlar için, sürdürülebilir ve dirençli yerleşimler olarak, katılımcılık yoluyla (yeniden) şekillendirebilmeleri için gereken bilgiyi, yetkinlikleri ve tutkuyu (sadece) kentsel tasarım eğitimi aracılığıyla kazandırabiliriz.
Not: Kıbrıs’ta lisansüstü düzeyde kentsel tasarım eğitimi, sadece Doğu Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde tezli ve tezsiz olmak üzere iki ayrı program altında yürütülmektedir.
Kaynaklar:
URL1: https://www.uia-architectes.org/en/news/world-architecture-day-2024/
URL2: https://unhabitat.org/news/01-oct-2024/world-habitat-day-2024
***
Prof. Dr. Şebnem Hoşkara
DAÜ Kentsel Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanı ve Mimarlık Bölümü Kentsel Tasarım Yüksek Lisans Programları Yürütücüsü
