Akademisyenler Ömer Gökçekuş ve Sertaç Sonan’ın her yıl hazırladığı “Kuzey Kıbrıs’ta Yolsuzluk Algısı: 2024” raporu açıklandı, ülke yarısındaki yolsuzluk ve rüşvet gerçeği bir kez daha gözler önüne serildi
Yolsuzluk Algısı Raporu 2024: Karanlık ‘KKTC’ gerçeği!
İlgili rapora göre; kamu kaynaklarının aktarımında yolsuzluk geçtiğimiz yıllara göre arttı, kamu ihaleleri ve lisans işlemlerinde rüşvetin yaygın olduğunu düşünenlerin oranı da yüzde 64’e yükseldi.
Kamu bankalarından kredi almak için rüşvet vermek gerektiği görüşü ise yüzde 51 oranında!
İş insanlarının cevaplarıyla şekillenen raporda, yüzde 69 oranla yolsuzluğun geçtiğimiz yıl arttığı belirtilirken, yüzde 83 de yolsuzluğu “çok ciddi bir sorun” olarak gördüğünü söyledi.
Ayrıca iş insanlarının yüzde 72’si, yolsuzluğun iş yapmanın önünde büyük bir engel olduğunu düşünüyor.
Rapora göre; kurumsal yönetimlerdeki zayıflık denetim mekanizmalarına olan güvenin azalmasına yol açarken, mali denetim ve ihale sistemine olan güvenin de dramatik bir şekilde düşmesi, şeffaflık eksikliğini gözler önüne seriyor.
Raporda yer alan soru ve cevap oranları şöyle;
1. Yolsuzluk çok yaygındır ve çok ciddi bir sorundur
Ankete katılan iş insanlarının yüzde 75’i Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) rüşvet ve yolsuzluğun ‘çok yaygın’ olduğunu düşünmektedir. Dahası, yüzde 74’ü yolsuzluğun ‘çok ciddi bir sorun’ olduğu kanaatindedir.
2. Yolsuzluk bir önceki yıla göre artış göstermiştir
Her üç iş insanından ikisi, bir yıl önceye göre ülkede yolsuzluğun artmış olduğunu düşünmektedir. 2024 yılında yolsuzluğun azaldığını düşünenlerin oranıysa sadece yüzde 4’tür.
3. Yolsuzluk en fazla kamu ihaleleri ve izin/lisans işlemlerinde gerçekleşmektedir
Katılımcılara göre ‘rüşvet ya da el altından fazladan ödeme yapmanın’ en yaygın olduğu üç işlem şu şekilde sıralanmıştır:
Katılımcıların yüzde 64’ü kamu ihaleleri ve izin/lisans işlemlerinde rüşvetin çok yaygın olduğunu düşünmektedir; bunu kamuya ait arazi ve binaların tahsisi ve kiralanması (yüzde 60) ve devlet teşvikleri (yüzde 56) takip etmektedir.
Rüşvetin en az olduğu alanlarsa sırasıyla şunlardır: yargı kararlarını etkilemek için (yüzde 32); yerel yönetim/belediye hizmetleri (yüzde 36); ve devletten elektrik, su ve telefon gibi hizmetleri alırken (yüzde 38).
4. Her üç iş insanından biri rüşvet vermiştir
Yukarıdaki soruya devam niteliğinde sorduğumuz “Son bir yıl içerisinde yukarıdaki hizmetlerden herhangi birini almak için sizin ya da çevrenizdekilerden birinin ilgili yetkiliye rüşvet ya da hediye vermeniz ya da bir iyilik yapmanız gerekti mi?” sorusuna katılımcıların yüzde 35’i “evet” cevabı vermiştir.
Bu soruya yanıt vermeyenlerin oranıysa yüzde 10’dur. Buna gösterilen en yaygın üç gerekçe ise sırasıyla, işleri hızlandırmak (yüzde 40), işleri tamamlayabilmek (yüzde 20) ve yapılan işin maliyetini azaltmak (yüzde 9) olmuştur.
5. Kamu kaynakları siyasetçiler ve üst düzey memurlar tarafından istismar edilmektedir
Ankete katılanların yüzde 57’si kamu kaynaklarının yolsuzluktan dolayı özel şirketlere, bireylere ve gruplara aktarılmasının ‘çok yaygın’ olduğunu düşünürken, bunun hiç olmadığını düşünenlerin oranı sadece yüzde 5’tir.
Katılımcılar, hükümet üyeleri ve onların atadıklarının yolsuzluğa en fazla karışan iki grup olduğunu düşünmektedir: Kabine üyeleri arasında yolsuzluk çok yaygındır diyenlerin oranı yüzde 60’ken, onları yüzde 55’le üst kademelerdeki memurlar takip etmektedir.
Ankete katılanlar tarafından yolsuzluğa en az karıştığı düşünülen meslek gruplarıysa Polisler, Savcılar ve Hakimlerdir: Ankete katılanların yüzde 31’i Polisler arasında yolsuzluğun ‘çok yaygın’ olduğu düşüncesine sahipken, Savcılar ve Hakimler için bu oranlar sırasıyla yüzde 30 ve yüzde 29’dur.
6. Yolsuzluğu caydırması beklenenler başarılı değildir
İş insanlarıyla yapılan ankette, “Yolsuzluk ve usulsüzlüklerle mücadele etmesi ya da bunları ifşa etmesi gereken kurumlar sizce bu işte ne kadar başarılıdır/etkilidir?” sorusu sorulmuştur.
Burada da ankete katılan iş insanları arasında herhangi bir kurumu “son derece başarılı/etkili” bulanların oranı çok düşüktür. En etkili bulunan, katılımcıların yüzde 26’sı tarafından çok başarılı bulunan Polis olmuştur; ikinci sıradaysa Başsavcılık (yüzde 25) ve Mahkemeler (yüzde 23) yer almaktadır.
Sıralamanın en sonundaysa katılımcıların yüzde 61’inin hiç başarılı bulmadığı Meclis bulunmaktadır. Hükümeti “çok başarısız” bulduğunu ifade edenlerin oranıysa yüzde 60’tır.
7. Hükümet kara parayla mücadele konusunda da sınıfta kalmıştır
İş insanlarına yöneltilen “Hükümetin kara para aklama faaliyetleriyle mücadelesini ne kadar başarılı buluyorsunuz?” sorusuna verilen yanıtlar, 2024 yılında da hükümetin bu konudaki performansına duyulan güvenin düşük olduğunu ortaya koymaktadır.
Katılımcıların büyük çoğunluğu (yüzde 55), ülkede kara para aklamaya yönelik faaliyetlerin sıklıkla karşılaşılan bir durum olduğu kanaatindedir. Buna ek olarak, kara parayla mücadele konusunda hükümeti hiç başarılı bulmayanların oranı yüzde 71’e yükselmiştir.
8. Seçimlerde maddi menfaat vaat edilmesi yaygındır
‘Seçmenlere belirli bir şekilde oy kullanmaları için para ödenmesi ya da özel bir menfaat vaat edilmesinin’ sıklıkla gerçekleştiğini düşünenlerin oranı yüzde 61’dir.
Bunun yanında, seçmenlerin belli bir şekilde oy kullanmamaları durumunda cezalandırılmakla tehdit edilmesinin sıklıkla gerçekleştiğini düşünenlerin oranı yüzde 34’tür.
9. İş dünyası siyaset ilişkisi son derece sıkıntılıdır
‘Büyük şirketlerin vergilerini ödemekten kaçınmasının’ çok sık karşılaşılan bir durum olduğunu ifade edenlerin oranı yüzde 43’tür.
Benzer şekilde, KKTC Hükümetinin ‘büyük ölçüde, sadece kendi çıkarını düşünen, birkaç büyük çıkar grubu tarafından yönetildiğini’ söyleyenlerin oranı yüzde 62’dir.
10. Yolsuzluğa karışan yetkililerden hesap sorulmuyor
Ankete katılanların yüzde 45’i yolsuzluğa karışan yetkililerin hiçbir zaman cezalandırılmadığını söylerken, bunun çok seyrek karşılaşılan bir durum olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 28’dir.
Yolsuzluğa adı karışan yetkililerden sıklıkla ya da çok sık hesap sorulduğunu söyleyenlerin oranıysa sadece yüzde 13’tür.
11. Yolsuzluğa karşı toleransta bir artış vardır
‘İşleri hızlandırmak için kamu kurumlarında çalışanlarla olan kişisel ilişki ve bağlantıların kullanılması kabul edilebilir bir şeydir’ ifadesine katıldığını söyleyenlerin oranı, 2023 yılında yüzde 17 iken 2024 yılında yüzde 25’e çıkmıştır. Bu oran, 2022’de yüzde 5 seviyesindeydi ve son iki yılda kayda değer bir artış göstermiştir.
Benzer şekilde, ‘İyi hizmet verdiği sürece, hükümetin yolsuzluğa bulaşması kabul edilebilir bir şeydir’ ifadesine katıldığını söyleyenlerin oranı 2023’te yüzde 9 iken 2024’te yüzde 11’e yükselmiştir. 2022’de bu oran sadece yüzde 3’tü, dolayısıyla yolsuzluğa karşı toleransın son iki yılda giderek arttığı görülmektedir.
12. Rüşvet iş yapmanın önünde çok büyük bir engeldir
Yolsuzluğun iş yapmanın önünde çok büyük bir engel olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 65 iken, yolsuzluğun iş yapmanın önünde hiçbir engel olmadığını söyleyenlerin oranı yüzde 8’dir.
13. Ülkemizde insanların başarı şansı liyakat ve çabaya bağlı mıdır?
2024’te ilk kez yöneltilen bu soruya katılımcıların yüzde 39’u katıldığını, yüzde 37’si ne katıldığını ne de katılmadığını, yüzde 24’ü ise katılmadığını belirtmiştir.
Sonuçlar, ülkede bireysel başarının liyakat ve çabaya bağlı olup olmadığı konusunda görüş ayrılığı olduğunu göstermektedir.
RAPORUN TAMAMINA BURAYA TIKLAYARAK ULAŞABİLİRSİNİZ
