Deniz Alanları, Türkiye, ‘Mavi Vatan’ ve Kıbrıs (1)

Yazılarımda adanın kuzeyindeki gündemi meşgul eden konulardan çok, bizim yankı odasının ötesinde gerçekleşen; ama Kıbrıs’ı ve Kıbrıslıları etkileyen veya etkileyecek konular hakkında yazmaya çalışıyorum.

Farklı konularda, farklı bakış açıları üzerinde konuşmanın ve tartışmanın, içinde bulunduğumuz statükonun ‘durağan’ halini biraz canlandırabileceğini düşünüyorum. Aslında uzun süredir aklımdaydı ‘mavi vatan’ hakkında bir yazı kaleme almak, deniz hukuku hakkında konuşmak hep hoşuma gitmiştir.

Zaten şu sıralar ‘mavi vatan’ Türkiye’nin gündemini oldukça meşgul ediyor. Hatta geçtiğimiz haftalarda, Türkiye’de anaokulundan liseye kadar okul müfredatındaki konulara eklenmiş.

Türkiye’deki mevcut iktidar için ne kadar önemli olduğunu şimdi daha iyi anladınız mı? Dün Phileleftheros gazetesini okurken ‘mavi vatan’ ile ilgili bir habere denk geldim, bu yazıyı da bugün kaleme alabilmek için bahanem oldu: CHP İstanbul Milletvekili Namık Tan, ‘mavi vatan’ konusunu ‘masal’ olarak tanımlayınca hem iktidar partisinden hem de kendi partisindeki bazı isimlerden büyük tepki topladı.

İktidar sözcüsü, Tan’ın bu yorumunun ‘Türkiye’nin ulusal politikasına karşılık Yunanistan’ın sözde politikalarını desteklediğini’ ve iddia edilenin aksine ‘mavi vatan’ın ‘yayılmacı bir politika olmadığını’ dile getirdi. Peki, Tan neden bu kadar tepki topladı?

Nedir bu ‘mavi vatan’?

Türkiye’nin denizlerdeki dış politikası Kıbrıs’ı nasıl kapsıyor? Nasıl kapsamasın… Akdeniz’i ilgilendiren bir çetrefilli konu olur da Kıbrıs hiç işin içinden eksik olur mu?

Biraz deniz hukuku konuşarak başlayalım…

Türkiye’nin imzacı olmadığı sayılı sözleşmelerden biri olan BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre, kıyısı olan egemen devletlerin münhasır ekonomik bölgeleri, karasularının başladığı hatlardan itibaren denize doğru 200 deniz mili kadar uzanır.

Sözleşme’nin 56. Maddesi’ne göre kıyı devletleri, kendi MEB’leri içindeki doğal kaynakları, örneğin petrol ve gazı, keşfetme, kullanma ve yönetme konusunda egemen haklara sahiptir.

Eğer BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre belirlenen Akdeniz’deki münhasır ekonomik bölgelere bakarsanız, Yunan adalarının Ege Denizi’ndeki, Kıbrıs’ın da Doğu Akdeniz’deki münhasır ekonomik bölgelerinden dolayı Türkiye’nin münhasır ekonomik bölgelerinin ‘küçük’ olduğunu fark edeceksiniz.

Ve işte, buna tepki olarak Türkiye’deki amirallerin ortaya koyduğu ‘mavi vatan’ doktrini, ilk başlarda AKP tarafından benimsenmemiştir. Çünkü AKP, en başta AB’ye yakınlaşmak istediği için komşuları ile herhangi bir ‘anlaşmazlığa’ girmek istemiyordu.

Yayınlanan Seville Haritası’na göre eğer Türkiye AB’ye girmek istiyorsa, mevcutta bulunan münhasır ekonomik bölgelere saygı göstermek zorundaydı. Ancak hem AKP’nin AB’den uzaklaşması hem de Doğu Akdeniz’deki petrol ve gaz rezervlerinin keşfi üzerine, partinin dış politikasında ‘mavi vatan’ son yıllarda yerini almıştır.

Türkiye’nin ‘mavi vatan’ doktrini, Doğu Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz üzerinde geniş hak iddialarını öne süren bir denizcilik stratejisidir.

Bu kavram, başta Yunanistan ve Kıbrıs olmak üzere diğer ülkelerin münhasır ekonomik bölgelerinin geniş alanlarına yönelik Türkiye’nin hak taleplerini içermektedir.

Evet, ‘mavi vatan’ haritasına baktığınızda, bu haritanın Türkiye’nin zaten imzacı olmadığı BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne aykırı olduğunu görebilirsiniz.

Ege Denizi’nde, Türkiye ve Yunanistan arasında olan ve içinden çıkılmayacak kadar derin olan o tartışmadan ziyade, bu yazıda Kıbrıs’tan ve Türkiye’nin Kıbrıs’ın münhasır ekonomik bölgelerinden taleplerinden bahsedeceğim.

Bildiğiniz gibi Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti’ni ‘tanımıyor’, bu yüzden de Kıbrıs’ın münhasır ekonomik bölgesini kendince yok sayıp ‘mavi vatan’ haritasına ekliyor.

Ancak bu haritada dikkatinizi çeken bir nokta daha olması lazım. Kıbrıs’ın doğusundaki bölgeyi ‘mavi vatan’ doktrini kapsamıyor.

Çünkü zaten halihazırda orası, Türkiye’nin tanıdığını iddia ettiği ‘kktc’ münhasır ekonomik bölgesi. Evet, sizlerin de anlayacağı üzere ‘mavi vatan’ doktrini ile aslında Türkiye, tüm Kıbrıs’ın etrafını sarmayı planlıyor…

Şimdi söyleyin bana, ‘mavi vatan’ haritasına ‘gerçekleşmeyecek bir masal’ diyen Namık Tan, bu konuda ne kadar haksız?

Sizler Türkiye’nin bu ‘mavi vatan’ doktrinini Kıbrıs’ı baz aldığınızda nasıl yorumluyorsunuz?