Uluslararası moda şirketleri, Uygur Müslümanlarının Çin‘deki kamplarında zorla çalıştırılmasından kazanç mı sağlıyor? Bu soru zaman zaman kamuoyu gündemine geliyor. Nitekim bazı isan hakları örgütleri, ünlü moda markalarını Çin’in Sincan eyaletinde Uygurlara karşı işlenen suçlara karışmakla itham ediyor
Skechers, Zara gibi markalar, Çin’deki kamplarda Uygurların zorla çalıştırılmasından kazanç sağlamakla suçlanıyor
Yolsuzlukla mücadele örgütü Sherpa, Ethics on Labels kolektifi, Avrupa Uygur Enstitüsü ve daha önce böyle bir kampta hapsedilmiş bir Uygur kadın, Mayıs sonunda Paris’teki bir mahkemeye bu yönde bir şikâyette bulundu.
Davacılar bir dizi şirketin adını verdi: Japon giyim devi Uniqlo‘nun Fransız iştiraki, ana şirketi Fast Retailing ve Zara markasının sahibi Inditex; ayrıca Fransız moda evi SMCP ve ABD‘li ayakkabı üreticisi Skechers.
İnsan hakları örgütleri, çoğunluğu Uygur Müslümanlarından oluşan bir milyondan fazla insanın Çin’deki “yeniden eğitim kamplarında” tutulduğuna ve kendi istekleri dışında çalışmaya zorlandığına inanıyor.
Savcılar, adı geçen şirketlerin, ürünlerini zorla çalıştırmaya dayalı fabrikalardan temin eden tedarikçilerle iş birliği yaparak insanlığa karşı işlenen suçlara, soykırıma, ağır esarete ve insan kaçakçılığına ortak olduklarını iddia ediyor. Bununla birlikte, şirketlerin tedarikçileri üzerinde tam bir kontrol imkânına sahip olmadıklarını da kabul ediyorlar.
Her beş giysiden biri zorla çalıştırma ürünü mü?
Suç duyurusunda, “Bölgeden pamuk kullanan ya da Çin hükümetinin programlarından yararlanan taşeronlara güvenen çok uluslu şirketler, ürünlerinin Uygurlar tarafından zorla çalıştırılarak üretilmiş olabileceğini görmezden gelemezler. Moda endüstrisi, bu ürünleri pazarlayarak, Uygurlara karşı işlenen ciddi suçlardan kâr elde etmektedir,” deniyor.
Açıklamada, dünya pamuk üretiminin beşte birinin Uygur bölgesinde yapıldığı da kaydediliyor. Bu da her beş pamuklu giysiden birinin zorla çalıştırma temelinde üretilmiş olabileceği anlamına geliyor.
Çin hükümeti ise zorla çalıştırma iddialarını her zaman olduğu gibi reddediyor. Pekin yönetimine göre söz konusu kamplar, aşırıcılığın yayılmasını önlemeye yönelik meslekî eğitim merkezleri!
ABD, Sincan’dan gelen ürünleri yasakladı
Fast Retailing’in Tokyo’daki sözcüsü DW’ye yaptığı açıklamada, şikâyet başvurunu şirketin medyada çıkan haberlerden öğrendiğini savunuyor ve ekliyor: “Yetkililer tarafından bilgilendirilmedik. Ancak bize bildirilirse, tedarik zincirlerimizde zorla çalıştırma olmadığından emin olmak için soruşturmayla ilgili iş birliği yaparız.”
İnsan hakları aktivistleri, Nisan 2021’de söz konusu şirketlere karşı bir şikâyette bulunmuştu. Ancak Paris savcılığı, bu tür bir suçu kovuşturmaya yetkili olmadığı gerekçesiyle davayı düşürmüştü.
