Türkiye‘nin başından beri karşı çıktığı ve hayata geçirilme olasılığı giderek azalan Doğu Akdeniz’deki EastMed projesinde bir geri adım da Kıbrıs Cumhuriyeti‘nden geldi
EastMed’in İsrail – Kıbrıs hattıyla sınırlı kalması için görüşmeler yürütülüyor
İsrail doğalgazını Kıbrıs – Girit hattından Avrupa‘ya ulaştırması öngörülen boru hattı, yüksek maliyeti ve jeopolitik zorluklar nedeniyle başından beri yoğun tartışmalara neden olmuştu.
AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Mart ayında göreve gelen yeni hükümeti, EastMed’in İsrail – Kıbrıs hattıyla sınırlı kalması için görüşmeler yürütüldüğünü açıkladı.
Kıbrıs Enerji Bakanı Yorgo Papanastasiu, hattın kısaltılması konusunu önümüzdeki ay İsrailli yetkililerle başlayacak görüşmelerde masaya yatıracaklarını ve bu yönde bir plan hazırlamayı umduklarını belirtti.
Doğalgazın Kıbrıs’ta sıvılaştırılıp Avrupa’ya gemiyle nakledilmesi savunuluyor
Kıbrıs’ta yeni hükümet, İsrail açıklarından Avrupa’ya 2 bin kilometrelik hat döşenmesinden ziyade, İsrail açıklarındaki doğalgaz sahalarından Kıbrıs’a hat döşenmesini ve Kıbrıs’a ulaşan doğalgazın LNG’ye (sıvılaştırılmış doğal gaz) dönüştürülerek Avrupa ve diğer pazarlara gemilerle nakledilmesini savunuyor.
Yaklaşık 40 yıldır enerji sektöründe çalışan deneyimli bir isim olan Papanastasiu, İsrail, Kıbrıs ve Yunanistan arasında yaklaşık on yıldır istişare edilen EastMed projesinin rafa kalkmadığını, ancak önünde önemli zorluklar olduğunu belirterek hattın kısaltılması planının bir “kazan-kazan” durumu yaratacağını kaydetti.
Görüşmeler Temmuz’da başlayacak
EastMed’in çok yüksek maliyetli bir proje olduğunu, ancak bunun dışında boru hattının döşeneceği deniz derinliği gibi teknik sorunların da bulunduğunu belirten Enerji Bakanı Papanastasiu, İsrail kıyılarından Kıbrıs’a döşenecek 300 kilometrelik hattın, Kıbrıs için ucuz doğalgaza ulaşım, İsrail açısından da Mısır’a ek olarak yeni bir ihracat pazarı anlamına geleceğini kaydetti.
Projenin, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis tarafından da desteklendiğini belirten Papanastasiu, “Her iki taraftan uzmanlardan oluşan iki teknik komite oluşturulacak ve toplantılara Temmuz ayında başlanacak. Komitelerden biri doğalgaz ve hidrojen, ikincisi de elektrikle ilgili olacak” bilgisini paylaştı.
Enerji Bakanı, ayrıca İsrail ile Güney Kıbrıs elektrik şebekelerinin deniz altından kablolarla birbirine bağlanması konusu üzerinde de çalıştıklarını belirtti.
Türkiye karşı çıkmıştı
Yunanistan, İsrail ve Kıbrıs Cumhuriyeti, EastMed doğalgaz boru hattının yapımını öngören prensip anlaşmasını 2 Ocak 2020’de Atina‘da imzalamış; Türkiye ise “Doğu Akdeniz’de en uzun kıyı şeridine sahip olan Türkiye’yi ve Kıbrıs Adası’nın doğal kaynakları üzerinde eşit haklara sahip olan Kıbrıs Türklerini yok sayan hiçbir proje başarılı olamayacaktır” tepkisini göstermişti.
En az 6 milyar euroya mal olması beklenen, denizin yer yer üç bin metre altından geçmesi ve 2025 yılında tamamlanması planlanan EastMed boru hattının maliyeti ve uygulanabilirliği konusundaki endişeler, enerji çevrelerinde de sık sık dile getiriliyordu.
Başlangıçta AB ile birlikte projeye güçlü destek veren ABD’nin desteğini çektiğine ve Yunan hükümetini proje konusunda uyardığına dair haberler 2022 yılı başında kamuoyuna yansımıştı.
Gelecekte hatlardan hidrojen taşınması planlanıyor
Rusya’nın geçen yıl 24 Şubat’ta Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş, Avrupa’nın Rusya’ya enerji bağımlılığını azaltmasına yol açarken fosil yakıt kullanımını azaltması ve yeşil enerji kaynaklarına yönelmesi sonucunu doğurdu.
İsrail ile Kıbrıs arasında döşenecek hattın, gelecekte hidrojen sevkiyatında da kullanılma potansiyeli bulunuyor.
Kıbrıs Enerji Bakanı Papanastasiu, “gerekli teknolojiler geliştirildiğinde ve yeterli yeşil enerji üretildiğinde” boru hatlarının hidrojen sevkiyatında da kullanılabileceğini teyit etti.
Kıbrıs, temiz enerji olarak görülen hidrojenin, fosil enerji kaynaklarına yatırımı durduran Avrupa Yatırım Bankası ile Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasından da mali destek almasını umuyor.
Kaynak: DW,rtr/BK,BÖ
