Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (Kıb-tek) emekli Müdür Yardımcısı Kamil Direl, “enterkonnete“nin ne olduğunu, nasıl yapılması gerektiğini ve nasıl çalıştığını anlatarak, bu sistemde “alım garantisi” olamayacağını ve tek başına ülkenin enerji ihtiyacını karşılamayacağını belirtti, konunun teknik açıdan tüm boyutlarını açıkladı
Direl: ENTSO-E sıkıntı yaratır mı ya da Türkiye bunu göze alır mı?
Sosyal medya hesabından açıklama yapan Direl, TC Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay‘ın “TC’den KKTC’ye kablo ile elektrik getireceğiz” açıklamasına işaret ederek, konuyla ilgili bazı önemli hususları işaret etmek istediğini ve söyleyeceklerinin tamamen teknik değerlendirme olduğunu belirtti.
Direl, “Türkiye ile enterkonnekte olmak teknik açıdan çok önemli bir projedir. Şöyle ki; bu proje Kıbrıs adasını (tüm Kıbrıs’ı) Avrupa gridine (elektrik şebekesine) bağlayabilir ve bu amaca yönelik en ekonomik proje olur.
Tabi ki ENTSO-E (Avrupa Elektrik Sistemi İşletmecileri Birliği) Türkiye Cumhuriyeti’nin KKTC ile entorkonnekte yatırımı yapılmasına herhangi bir sıkıntı yaratır mı veya Türkiye Cumhuriyeti kendi komşuları ile mevcut enterkonnekte sistemlerinden yıllık ciddi bir kazanımı olması nedeni ile ENTSO-E ile sorun yaşamayı göze alır mı; tüm bunları bir yana bırakıp konuyu tamamen teknik olarak değerlendireceğim” dedi.
“Enterkonnekte frekans ve faz açılarının eşit olması ile mümkün olabilir”
Direl şöyle devam etti;
“Gerçek anlamda Türkiye ile enterkonnekte kurulması bu ülkeye ciddi faydalar sağlar ve inanırım ki doğru uygulanacak böyle bir projeye ülkedeki hiçbir vatandaş karşı çıkmaz.
Enterkonnekte; iki veya daha fazla farklı sistemin senkron olarak birlikte çalıştırılmasıdır. Senkron olması gerilim frekans ve faz açılarının eşit olması ile mümkün olabilir. Alternatif akımla enterkonnekte olunabileceği gibi doğru akımla bazı teknolojilerle enterkonnekte olunabileceğini biliyoruz.
“Enterkonnekte ile alım garantili anlaşmayı karıştırmamak gerek”
Özetle enterkonnekte farklı sistemlerin bir bütünmüş gibi uyum içerisinde çalıştırılmasıdır. Enterkonnekte iletim sistemi ile alakalı bir unsurdur. Enerji üretimi farklı bir unsur. Enterkonnekte sistemlerde enerji çift yönlü akabilir.
Enterkonnekte ile alım garantili anlaşmayı karıştırmamak gerek. Esas hedef iki şebekeyi çift yönlü olarak rantabl yönetme olmalıdır.
Kurulacak enterkonnekte sistem çift yönlü enerji akışına müsaade etmelidir. Arz güvenliğine pozitif destek sağlayan, enerjinin ucuz olduğu saatlerde temin edilip, yenilenebilir enerji kapasitesinin artırılarak büyük şebekeye iletilmesi ve toplam maliyetlerin aşağıya çekilmesi hedeflenmelidir.
“Enterkonnekte kurulacaksa ülke ihtiyacı kadar santral gücünün de emre amade tutulması gerekir”
Ancak asla enerji ihtiyacının tümünün kablo üzerinden karşılanması düşünülmemelidir. Böyle bir durum arz güvenliğinde ciddi sıkıntı doğuracağı gibi asla enerji maliyetlerini düşüremez. Özetle enterkonnekte kurulacaksa ülke ihtiyacı kadar santral gücünün de emre amade tutulması sağlıklı bir şebeke yönetimi için elzemdir.
Kurulacak sistem mutlaka frekansı sürekli kontrol edebilmeli ve frekansa destek sağlayabilmelidir. Frekans kontrolünün sağlanamadığı durumlarda şebeke çökmesi kaçınılmazdır. Bu olaya geçmişten bir örnek vermek istiyorum;
1995 yılında Teknecik’te Buhar Santrali kurulduğunda bu santraller sadece yük modunda çalışabilecek özellikte kuruldular. Santralin frekans kontrol özelliği yoktu. İletim ve dağıtım şebekesinde oluşan arızalarda sistem frekans limit değerleri dışına çıkıyor ve santral hemen hemen her gün birkaç kez devre dışı kalıyordu.
Büyük ülkelerde bu tür santraller böyle kurulur. Ancak bizim gibi küçük şebekede böyle olmaz. Uzun uğraşlar sonucunda buna uygun yazılım geliştirildi ve bu santraller sağlıklı bir şekilde çalışıyor oldu. Hatta bu özelliğe sahip dünyada ender santrallerden biri duruma geldiler.
“Küçük bir bölge veya tek bir santral ile enterkonnekte olmak bu ülkenin enerji sorununu çözmez”
Sonrasında kurulan santrallerde de hem frekansı sürekli kontrol edebilme özelliği hem frekansa destek sağlama özellikleri oluşturulmuş ve bu sayede elektrik şebekemiz sağlıklı çalıştırılabilmiştir.
Birde bazen duyuyoruz; Türkiye ile tümden enterkonnekte bir sistem sağlanamasa bile bir bölge veya bir santral ile enterkonnekte sağlanır ve enerji oradan temin edilir. Böyle bir durum teknik açıdan çok sakıncalıdır.
Bu santralın devre dışı kalması durumunda frekans düşecek ve ülkemizde tümden enerji kesintisi kaçınılmaz olacaktır. Küçük bir bölge veya tek bir santral ile enterkonnekte olmak bu ülkenin enerji sorununu çözmez aksine sorunu büyütür.
Dolayısı ile mutlaka doğru bir enterkonnekte sistem kurulması amaçlanmalı ve yatırım bu doğrultuda yapılmalıdır.
KKTC Elektrik Şebekesi küçük bir şebekedir ve küçük şebekelerin yönetimi çok daha komplikedir. Proje aşamasında ve uygulama aşamasında Kıb-tek’den bu işi bilen mühendislerle istişare içerisinde ve birlikte proje hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Enerjiniz hiç eksilmesin”
