Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) İlkan Varol; kendisine şikayette bulunan Fikri Arcan’ın sağlık yardımı müracaatını sonuçlandırmadığı gerekçesiyle Sosyal Sigortalar Dairesi Gazimağusa Bölge Müdürlüğü‘nü hatalı bulduğu raporu yayımladı. Raporda,”İdare aksaklıkların sorumlusunun vatandaş olamayacağı ve bedelini vatandaşın ödememesi gerektiği aşikardır” ifadelerine yer verildi
Fikri Arcan’ın şikayeti üzerine, ombudsman Sosyal Sigortalar Dairesi’ni hatalı buldu
Arcan başvurusunda Kurul Sekreterliği’nde görevli personelin kendisine kurul izinlerinin 31 Mart 2021 tarihine kadar uzatıldığını söylemesini takiben; 24 Şubat 2021 tarihinde, Gazimağusa’daki bir eczaneden, kronik rahatsızlıkları için kullandığı ilaçları toplam 401,13.- Türk lirası ücretini ödeyerek satın aldı ve 25 Şubat 2021’de, 3/333696 sayılı ilaç yardımı dilekçesi ile Sosyal Sigortalar Dairesi Gazimağusa Bölge Amirliği’ne başvuruda bulunarak 24 Şubat 2021 tarih ve 6493 numaralı eczane faturasının ödenmesini talep ettiğini aktardı.
Arcan; Ombudsman Dairesi’ne müracaatta bulunduğu 22 Kasım 2021 tarihi itibarı ile ilgili ilaçların kurul yenilemesinin yapıldığını, kendisinin bu hususta gerekeni yerine getirdiğini ancak Sosyal Sigortalar Dairesi’nin söz konusu eczane fatura bedelini halen ödemediğini söyleyerek, bu hususta şikayette bulundu.
Varol: Konu ile ilgili Sosyal Sigortalar Dairesi Gazimağusa Bölge Amiri ile telefonda görüşerek bilgi alındı
Şikayetin değerlendirilmesi üzerine Arcan’ı haklı bulan ombudsman raporunun tam metni şu şekilde:
“Sayın Fikri Arcan, 25 Şubat 2021 tarihinde Sosyal Sigortalar Dairesi Gazimağusa Bölge Amirliği’ne sağlık yardımı müracaatında bulunduğunu ancak başvurusunun sonuçlandırılmadığını iddia ederek Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Konu ile ilgili olarak öncelikle Sosyal Sigortalar Dairesi Gazimağusa Bölge Amiri ile telefonda görüşerek bilgi alınmış, akabinde Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü Sayın Ayşe Avseven ile görüşmeye gidilmiştir. Görüşme neticesinde 20 Aralık 2021 tarihinde OMB.0.00-09/00-21/331 sayılı yazımızla Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü Sayın Avseven’den yazılı bilgi talep edilmiştir. Sayın Avseven, 11 Ocak 2022 tarihinde SSD.0.00-0004/02-22/E.221 sayılı yazı ile sorularımızı cevaplandırmıştır. İlaveten 21 Temmuz 2022 tarihinde OMB.0.00-127 sayılı yazı ile Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Doç. Dr. Sayın Düriye Deren Oygar’dan bilgi ve belge talep edilmiş ve Sayın Oygar 29 Temmuz 2022 tarihinde SAB.0.00-012/03-22/E.2109 sayılı yazıyı Dairemize iletmiştir.
“Arcan, Sosyal Sigortalar Dairesi’nin söz konusu eczane fatura bedelini halen ödemediğini kaydetti”
Sayın Fikri Arcan Dairemize yaptığı başvuruda, kronik rahatsızlıkları için kullandığı ilaçlarının kurul süresinin 17 Şubat 2021 tarihinde sona ereceğini ve Covid-19 salgını nedeniyle ilçeler arası seyahatlerin yasaklanmış olması dolayısıyla kurul süresini yenileme imkânı olamayacağını bildiğini, mevcut koşullar altında ne yapması gerektiği konusunda bilgi almak için Devlet Hastanesi bünyesinde bulunan Sağlık Kurulu Sekreterliği’ni telefonla aradığını ifade etmektedir.
Sayın Arcan başvurusunda açıkladığı üzere, Kurul Sekreterliği’nde görevli personelin kendisine kurul izinlerinin 31 Mart 2021 tarihine kadar uzatıldığını söylemesi üzerine, 24 Şubat 2021 tarihinde, Gazimağusa’daki bir eczaneden, kronik rahatsızlıkları için kullandığı ilaçları toplam 401,13.- Türk Lirası ücretini ödeyerek satın almış ve 25 Şubat 2021 tarihinde, 3/333696 sayılı ilaç yardımı dilekçesi ile Sosyal Sigortalar Dairesi Gazimağusa Bölge Amirliği’ne başvuruda bulunarak 24 Şubat 2021 tarih ve 6493 numaralı eczane faturasının ödenmesini talep etmiştir. Sayın Fikri Arcan Dairemize müracaatta bulunduğu 22 Kasım 2021 tarihi itibarı ile ilgili ilaçların kurul yenilemesinin yapıldığını, kendisinin bu hususta gerekeni yerine getirdiğini ancak Sosyal Sigortalar Dairesi’nin söz konusu eczane fatura bedelini halen ödemediğini kaydetmiştir.
“Avseven’den kurulu rapor sürelerinin 31 Mart 2021 tarihine kadar uzatıldığı iddiasına ilişkin bilgi talep edildi”
Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü Sayın Ayşe Avseven konuya ilişkin yazısında, Sayın Fikri Arcan’ın Gazimağusa Bölge Amirliği’ne yaptığı başvurusunda 23 Şubat 2021 tarihli reçeteye ait 24 Şubat 2021 tarih ve 6493 numaralı eczane faturasının ödenmesini talep ettiğini ifade etmiştir. Sayın Avseven yazısında şöyle demektedir; ‘Başvurusuna ilişkin yapılan değerlendirme sonucunda 17 Ocak 2020 – 17 Ocak 2021 tarihleri arasında kullandığı ilaçların kurulları bulunduğu, bu dönemdeki reçetelerin ödendiği ancak 23 Şubat 2021 reçete tarihini kapsayan herhangi bir kurulu olmadığından 25 Şubat 2021 tarihli ilaç ödeme talebi reddedilmiştir. Dairemiz uygulamalarında ödeme listesinde bulunmayan ilaçlar, kurulu bulunması halinde süresi içerisinde ödenebilmektedir.’
Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü Sayın Ayşe Avseven’den Sayın Fikri Arcan’ın başvurusunda sözünü ettiği sağlık değerlendirme kurulu rapor sürelerinin 31 Mart 2021 tarihine kadar uzatıldığı iddiasına ilişkin bilgi ve değerlendirme talep edilmiştir. Sayın Avseven, pandeminin ilk dönemlerindeki olağanüstü koşullarda ve sokağa çıkma yasağının uygulandığı sürede Sağlık Bakanlığı tarafından kurul raporlarının Sosyal Sigortalar Dairesi’ne gönderilmediğini, mevcut koşullar nedeniyle Sağlık Bakanlığı’nın ilaç kurulu süresi bitenlerin kurul sürelerini üç ay süreyle uzattığını bildiren yazıyı ivedi şekilde, 19 Mart 2020 tarihinde Daireye ilettiklerini ve söz konusu yazıya istinaden kronik hastalıkların kurullarının uzatılarak ilaç bedellerinin ödendiğini kaydetmiştir. Sayın Avseven’in sözünü ettiği ve dönemin Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Sayın Dr. Ali Çaygür’ün imzasını taşıyan 19 Mart 2020 tarihli E.857 sayılı yazı Dairemize iletilmiştir.
“Sağlık Bakanlığı’nın almış olduğu uzatma kararını Sosyal Sigortalar Dairesi’ne bildirilmemesi vatandaşın sorunu değildir”
Yüksek Yönetim Denetçisi’nin 21 Temmuz 2022 tarihli OMB.0.00-127 sayılı yazısına Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Doç. Dr. Düriye Deren Oygar 29 Temmuz 2022 tarih ve SAB 0.00-012/03-22/E.2019 sayılı yazısı ile cevap vermiş ve Covid-19 pandemisi nedeni ile Bakanlar Kurulu tarafından alınan Sokağa Çıkma Emirnamesi kapsamında kurul sürelerinin uzatıldığını ve yapılan istişare neticesinde ilk uzatma süresinin 31 Mart 2022 olarak belirlendiği, İlaç Kurulundan daha önce kararı olmayanlara işlem yapılmadığını belirtmiştir.
Tüm yukarıda belirtilen idari yazışmalar ve içeriklerinin hukuki değerlendirilmesinin yapılması gerekmektedir. 19 Mart 2020 tarihli Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Ali Çaygür’ün ilaç Kurullarının Kararlarının üç ay süre ile uzatılması ve mevcut kurul kararları ile ilaçların temin edilmesi yönünde yazısı bulunmakta ve keza 5 Mayıs 2021 tarihli Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Doç. Dr. Düriye Deren Oygar’ın bulaş riskini önlemek için kurul sürelerinin önce 31 Mart 2021 ve bilahare 30 Haziran 2021 tarihlerine kadar uzatıldığına dair yazıları mevcuttur ve bu yazılar ilaç kurullarını da kapsamaktadır. Sayın Fikri Arcan Sağlık Kurulu Sekreterliği’nden ilçeler arası seyahat yasağı nedeni ile tüm kurul sürelerinin 31 Mart 2021 tarihine kadar uzatıldığı bilgisini sözlü olarak alması üzerine 24 Şubat 2021 tarihinde Gazimağusa’dan bir eczaneden kullandığı ilaçları 401,13.- TL. ödeyerek satın almış ve 25 Şubat 2021 tarihinde 3/333696 sayılı ilaç yardımı dilekçesi ile Gazimağusa Sosyal Sigortalar Dairesi’ne müracaat etmiştir.
Daire Müdürü Sayın Ayşe Avseven 12 Mayıs 2021 tarih ve SSD.0.00-673/28-21/e.3021 sayılı yazısında kurul kararlarının 31 Mart 2021 tarihine kadar uzatıldığına dair kararın dairesine bildirilmediğinden bahsetmekte ve geriye dönük işlem yapamayacağını belirtmektedir. Sağlık Bakanlığı ile Sosyal Sigortalar Dairesi arasındaki yazışma trafiği vatandaşı ilgilendirmemekte ve keza Sağlık Bakanlığı’nın almış olduğu uzatma kararının Sosyal Sigortalar Dairesi’ne bildirilmemesi de vatandaşın sorunu olmamalıdır.
“Geriye dönük işlem yapamamak mazereti ile hizmeti yerine getirmemek bir gerekçe değildir”
Bu sorunlar idarenin hizmet verirken çözmesi veya vatandaşa hizmet verirken bu sorunları gerekçe göstererek hizmetten kaçınmaması gerekmektedir. Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü’nün Sağlık Bakanlığı’nın yazısını almaması ve daha sonrada 31 Mart 2021 tarihinden sonra da “geriye dönük işlem yapamam” mazereti ile hizmeti yerine getirmemek için gerekçe olarak ileri sürmemesi gerekir.
Sayın Fikri Arcan 25 Şubat 2021 tarihinde Sosyal Sigortalar Dairesi’ne müracaat ederek ödeme talep etmiştir. 25 Şubat 2021 tarihi Sağlık Bakanlığı’nın uzatma tarihinden (yani 31 Mart 2021 tarihinden) öncedir ve Sosyal Sigortalar Dairesi’nin kendisine 25 Şubat 2021 tarihinde yapılan müracaatı neticelendirip 31 Mart 2021 tarihine kadar ödeme yapması gerekmektedir. Keza 31 Mart 2021 tarihine kadar yapmadığı işlem 30 Haziran 2021 tarihine kadar da yapabilmeliydi.
“İdare aksaklıkların sorumlusunun vatandaş olamayacağı ve bedelini vatandaşın ödememesi gerektiği aşikardır”
Bunu da yapmayan idarenin 30 Haziran 2021tarihinden sonra “geriye dönük işlem yapamam” gerekçesini ileri sürme hakkı yoktur. İdare vatandaşa hizmet için vardır. İdarenin görevini yerinde ve zamanında yapmaması İyi İdare Yasası kapsamında da ele alındığında, idare aksaklıkların sorumlusunun vatandaş olamayacağı ve bedelini vatandaşın ödememesi gerektiği aşikardır.
Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü’nün 12 Mayıs 2021 tarihli yazısında belirttiği kontrolsüz ilaç, protez, araç gereç verilmesine ilişkin sıkıntıları Sağlık Bakanlığı tarafından dikkate alınmış ve 18 Mayıs 2021 tarihli Sağlık Bakanlığı Müsteşarı tarafından yeni bir yazı ile geçmişte kurul kararı olan hastaların 30 Haziran 2021 tarihine kadar geçerli olacağı ancak Sigortalılara bu uygulamanın yapılamayacağı yani muaf tutulacağı belirtilmiştir. Bu yazı ışığında sigortalılar için bu muafiyetin ne zamandan itibaren geçerli olacağı veya anlam ifade edeceği önem arz etmektedir. Sağlık Bakanlığı Müsteşarının yazısı 18 Mayıs 2021 tarihini içerdiğine göre bakanlığın yönergesi de bu tarihten itibaren anlam ifade edeceği aşikardır.
Sayın Fikri Arcan’ın müracaatına baktığımız zaman ise müracaat tarihini 25 Şubat 2021 olarak görmekteyiz. Yani Sayın Fikri Arcan’ın müracaatı 31 Mart 2021 tarihine kadar idare tarafından değerlendirilseydi ve/veya idare görevini zamanında yerine getirseydi bu sorunlar ortaya çıkmayacaktı. İdarenin müracaat tarihinden sonra yani 18 Mayıs 2021 tarihinde aldığı karar 25 Şubat 2021 tarihli müracaatı uygulanamaz, ancak 18 Mayıs 2021 tarihinden sonraki müracaatlara uygulanabilir.
Keza idare 18 Mayıs 2021 tarihli yazısında “30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılması ve geçmişte kurulu uzatılamamış hastaların mağduriyetinin giderilmesi amacıyla ve geçmiş kurulu olması halinde …” demektedir. Sayın Fikri Arcan’ın geçmiş dönemlerde kurul kararı ile ilaç aldığı tartışma konusu değildir ve son kurul listesinde de adının mevcut olduğu görülmektedir. (7 Mayıs 2021 – 9 Nisan 2021 – 2 Nisan 2021 tarihli ilaç kuralları sigortalılar listesi) bu durumda Sağlık Bakanlığı’nın 5 Mayıs 2021, 18 Mayıs 2021 ve 29 Temmuz 2022 tarihli yazıları ışığında Sosyal Sigortalar Dairesi’nin Sayın Fikri Arcan’a ödemesini yapması gerekmektedir.
Tüm yukarıda yazılanlar ışığında;
- İdarenin 18 Mayıs 2021 tarihli Sağlık Bakanlığı yönergesinin, 25 Şubat 2021 tarihli müracaata uygulanamayacağı ve o tarihte yürürlükte olan 5 Mayıs 2021 tarihli Sağlık Bakanlığı’nın yazısını dikkate almak zorunda olduğu dairenin 25 Şubat 2021 tarihinde kendisine yapılan müracaatı 31 Mart 2021 tarihinde veya en geç 30 Haziran 2021 tarihinde neticelendirmesi gerektiği,
- Müracaat tarihinden sonra müracaatçı aleyhine alınacak idari karar veya uygulamaların vatandaş aleyhine değerlendirilemeyeceği,
- Dairenin 31 Mart 2021 tarihine kadar neticelendirmek zorunda olduğu idari işlemi neticelendirmeyip sonradan “geriye dönük işlem yapamam” söyleminin idareyi sorumluluktan kurtaramayacağı,
- İdarenin kendi içindeki yazışmalarının olumsuz neticelerinin vatandaş aleyhine değerlendirilemeyeceği.
- Sağlık Bakanlığı’nın 5 Mayıs 2021 tarihli yazısının Sosyal Sigortalar Dairesi’ne gitmemesi ve/veya gönderilmemesi ve/veya haberdar olmamalarının vatandaş aleyhine idare işlem yapma yetkisi vermediği,
- İdarenin hatalarını her zaman düzeltme yetkisine sahip olduğu ve bunun geriye dönük işlem sayılamayacağına çünkü dairenin ilgi idari işlemi zamanında yapmak zorunda olduğu neticesine ulaşırız.
Sonuç olarak;
Sosyal Sigortalar Dairesi’nin Sağlık Bakanlığı’nın ilgi yazısı ışığında Sayın Fikri Arcan’ın müracaatını 31 Mart 2021 tarihine kadar neticelendirmenin dairenin görevi olduğu, 18 Mayıs 2021 tarihinde alınan Sigortalıların muaf tutulmasına ilişkin idari kararın Sayın Fikri Arcan için idari bir anlamı olmadığı ve dairenin bağlı bulunduğu bakanlığın yönerileri ile işlem yapmak zorunda olduğu, kendisine bildirim yapılmamış olmasının daireyi işlem yapmaktan veya sorumluluktan kurtarmadığı cihetle Sayın Fikri Arcan’ın 25 Şubat 2021 tarihinde yapmış olduğu dilekçesinin konusunu tescil eden ilaç yardımı parasının idarenin hatalı işlem yapmasından dolayı ödenmediği ve idarenin ödemeyi yapmayarak hatalı davrandığı görülmektedir.”
