Yıl içerisinde Kıbrıs Sorunu ile ilgili olarak çeşitli adımlar atılmaya çalışılsa da, Türkiye ve Kıbrıs’ın kuzeyindeki yönetimin savunduğu “iki devletli çözüm” tezi nedeniyle müzakereler başlayamadı, bir yıl daha çözümsüzlükle geçti
‘İki devletli çözüm’ tezi, 2022 yılında da Kıbrıs Sorunu’nu çözümsüz bıraktı
Kıbrıs sorununda Türkiye Cumhuriyeti (TC) Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurul’unda yaptığı “KKTC’nin tanınması” yönündeki çağrısı ve hemen ardından “KKTC’nin Türk Devletler Teşkilatı’na gözlemci üye” olarak kabul edilmesi 2022’de yaşanan bazı gelişmelerden birkaçıydı.
Cumhurbaşkanlı makamında bulunan Ersin Tatar’ın, “KKTC’nin statüsünün gerçek anlamda yükselme yılı” olarak nitelediği 2022’de, Türkiye’nin de tam desteğiyle geçen yıl başlatılan Kıbrıs sorununa “iki ayrı egemen eşit devlet ve kurumsal iş birliğine dayalı çözüm” bulma arayış ve çalışmaları sürdü. Ancak, Tatar’ın bu tezi ne uluslararası toplum, ne de Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından kabul görmedi.
BM, çözüme güvenin azaldığına işaret etti, “diyalog ve yakınlaşma” çağrısı yaptı
Tatar, New York’ta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile görüşüp, izolasyonların kaldırılması konusunda inisiyatif almasını istedi. Tatar, yeni bir müzakere sürecinin ancak Kıbrıs Türk halkının egemen eşitliği ve eşit uluslararası statüsünün teyidiyle mümkün olabileceğini anlattı.
Kıbrıslıtürk tarafının sunduğu “Hidrokarbon yatakları, tüm adanın Türkiye üzerinden AB enterkonnekte sistemine dahil olması, güneş enerjisinin etkin olarak işbirliği içerisinde kullanılması ve Türkiye’den gelen su dahil olmak üzere, adanın tatlı su kaynaklarının kullanılması” ve “adanın mayınlardan temizlenmesi ve düzensiz göçle mücadele konularında” iş birliği önerileri Kıbrıs’ın güneyinde kabul görmedi.
BM ise adadaki taraflar arasındaki siyasi farklılıklar derinleşirken çözüme güvenin azaldığına işaret ederek, “diyalog ve yakınlaşma” çağrısı yaptı. Kıbrıs’ın kuzeyine gelen Pakistan, Gambiya ve Azerbaycan yetkililerinin de iş birliğini geliştirme isteklerini ifade etmesi, “önemli bir adım” olarak addedildi.
Kıbrıs Sorunu’nda 2022 yılı nasıl geçti?
Ocak 2022
16 Ocak: KKTC Cumhurbaşkanlığı makamı, Kıbrıslı Rum liderliğine 2019 yılında yaptığı hidrokarbon işbirliği ve Erdoğan’ın 2020 yılında yaptığı kapsamlı Doğu Akdeniz Konferansı Toplanması önerisinin masada olduğunu hatırlattı.
17 Ocak: BM Güvenlik Konseyi, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Kıbrıs raporunu ve UNFICYP’in görev süresinin uzatılmasını kapalı oturumda görüştü. Guterres, Kıbrıs’ta taraflar arasında müzakere edilmiş bir çözüme güvenin azaldığını ancak tarafların “halkın umudunu canlı tutmak” için diyalog ve yakınlaşmayı sürdürmesi gerektiğini söyledi.
19 Ocak: Cumhurbaşkanlığı, KKTC’nin herhangi bir ülke tarafından ilhak edilmesinin hiçbir şekilde KKTC Cumhurbaşkanlığı’nın resmi tezi olamayacağını duyurdu.
20 Ocak: KKTC Cumhurbaşkanlığı makamındaki Tatar, BM Güvenlik Konseyi’nin, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in 19 Temmuz 2021-15 Aralık 2021 dönemini kapsayan Kıbrıs raporunu görüşmesini değerlendirerek, resmi müzakere sürecine geçebilmeleri için Kıbrıs’ta iki ayrı egemen eşit devletin kabul edilmesi gerektiğini ve federasyon görüşmelerine girmeyeceklerini kaydetti.
25 Ocak: Cumhurbaşkanlığı, iki tarafın meşru müktesep hakları ve rızasına dayalı güven yaratıcı önlemleri hayata geçirmeye hazır olduklarını vurguladı; Kıbrıslı Rum liderliğinin, son günlerde yeniden gündeme getirmeye çalıştığı sözde güven yaratıcı önlemlerin kendi uzlaşmaz tutumlarını gizleme ve Kıbrıs Türk halkını ekonomik aldatmacalarla egemenliğinden ödün vermeye zorlama girişimi olarak niteledi.
27 Ocak: Ersin Tatar Kayseri’de “Mavi Vatan’da KKTC’nin Rolü” konulu konferans verdi.
27 Ocak: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Kıbrıs’taki Barış gücünün görev süresini 31 Temmuz 2022’ye kadar uzatma kararı aldı. Kararda ayrıca, resmi müzakerelerin yeniden başlaması konusunda ilerleme kaydedilememesinden üzüntü duyulduğu belirtildi.
31 Ocak: Cumhurbaşkanlığı, KKTC’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları çerçevesinde, mülkiyet hakkına saygılı Maraş açılımını kararlılıkla sürdüreceğini açıkladı; Kıbrıs Rum liderliği Maraş açılımına yönelik gerçek dışı iddialarına bir yenisini ekleyerek Taşınmaz Mal Komisyonu’nu “hukuki bir tuzak” olarak nitelendirdi.
Şubat 2022
1 Şubat: Cumhurbaşkanlığı makamındaki Ersin Tatar, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi ve Kıbrıs’taki Barış Gücü Misyon Şefi Colin Stewart’ı kabul etti. Görüşmede UNFICYP’in görev süresinin uzatılması, Kıbrıs sorunu ile güven yaratıcı önlemler ele alındı. Stewart “Güvenlik Konseyi’nin Güven Yaratıcı Önlemleri desteklediğini” açıkladı. Tatar da Kıbrıs Türk tarafının Genel Sekreteri’nin özel temsilci yerine Jane Holl Lute’un yetkileri paralelinde, şahsi bir temsilci (personal envoy) ataması konusundaki görüşünü yineledi.
9 Şubat: BM Barış Gücü Sözcülüğü, Kıbrıs’taki liderler Ersin Tatar ve Nikos Anatasiadis’in, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin talebine olumlu yanıt vererek, kadınların Kıbrıs’taki nihai çözüm sürecine tam, eşit ve anlamlı katılımını sağlamanın yollarını açacak bir eylem planı üzerinde anlaştıklarını bildirdi.
Mart 2022
1 Mart: Ersin Tatar, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımları çerçevesinde hava sahasını Rusya’ya kapatma kararına KKTC hava sahasını da dâhil etmesine tepki gösterdi.
12 Mart: Cumhurbaşkanlığı makamındaki Ersin Tatar, Antalya Diplomasi Forumu (ADF) kapsamında düzenlenen oturumda, Kıbrıs sorununu anlattı.
17 Mart: UBP Milletvekili Özdemir Berova ve CTP Milletvekili Armağan Candan’dan oluşan Cumhuriyet Meclisi heyeti, Strazburg’da 14-15 Mart tarihlerinde yer alan Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi (AKPA) Olağanüstü Genel Kurulu’na katıldı; komitenin gündeminde bulunan kapalı Maraş hakkında hazırlanacak rapor kapsamında Kıbrıs sorununun da tartışıldığı oturumda, görüşlerini kapsamlı bir şekilde komiteyle paylaştı.
Nisan 2022
12 Nisan: Ersin Tatar, Birleşmiş Milletler Siyasi İşler Bölümü Avrupa, Orta Asya ve Amerika Genel Sekreter Yardımcısı Miroslav Jenca’yı kabul etti.
28 Nisan: UBP Milletvekili Özdemir Berova ve CTP Milletvekili Armağan Candan’dan oluşan Cumhuriyet Meclisi heyeti, Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi Genel Kurul toplantısına katıldı. Berova ve Candan ayrıca Kapalı Maraş konusunda raportör olarak atanan İtalyan Milletvekili Piero Fassino ile de bir araya geldi.
Mayıs 2022
16 Mayıs: Ersin Tatar’a Malatya’da 15. GAP Oscar Ödülleri kapsamında “Başarılı Devlet Adamı” ödülü verildi.
23 Mayıs: Kıbrıs Cumhuriyeti’nin tek yanlı olarak ilan ettiği Münhasır Ekonomik Bölgesi içerisindeki 6’ncı parselde yer alan “Cronos-1” hedefindeki sondaj çalışmaları başladı.
Aynı gün Kıbrıslı Rum lider Nikos Anastasiadis, Cumhurbaşkanlığı makamındaki Tatar’a bir mektup göndererek, çerçevesini belirlediği müzakerelere davet etti. “Desantralizasyon”, “GYÖ Zemininde Müzakereler”, “Crans Montana Yakınlaşmalarına Atıf” başlık ve spotları yer alan mektupta, Maraş’ın yasal sakinlerine devredilmesi, Ercan Havaalanı’nı ve Mağusa Limanı’nın BM’nin yönetimine verilmesi, Mağusa, Türkiye’nin Kıbrıs’a yönelik kısıtlamaları tamamen kaldırması ve hidrokarbonlardan yararlanma konuları yer aldı.
25 Mayıs: Dışişleri Bakanlığı, Kapalı Maraş’ta (Varosha) kararların uluslararası hukuk çerçevesinde alındığını savundu.
Haziran 2022
20 Haziran: Tatar, Anastasiadis’e cevabi bir mektup göndererek, iki taraf arasında somut iş birliği alanlarına dair kapsamlı bir öneri sunacağını belirtti ve federasyon zeminindeki müzakerelerin sona erdiğini kaydetti.
27 Haziran: Kıbrıslı Rum liderle görüşmesinin ardından BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Colin Stewart, Maraş’taki “Türk tehditlerinin” BM Genel Sekreteri’nin raporuna dahil edileceğini ve BM’nin tepkisinin Güvenlik Konseyi’ne bağlı olduğunu söyledi.
Ersin Tatar, Güvenlik Konseyi’nin Kıbrıs konusundaki 6 aylık dönem raporunun görüşüleceği toplantıya katılımı öncesinde görüştüğü BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi ve BM Kıbrıs Barış Gücü Misyon Şefi Colin Stewart’a egemen eşitliğin kabulünün ve izolasyonların kaldırılmasının önemini anlattı.
Temmuz 2022
1 Temmuz: Kıbrıslı Rum lider Anastasiadis BMGS Yardımcılarından Jenca ile görüşmesinde “İki kesimli iki toplumlu federal çözüm” temelinde, Kıbrıs sorununun çözümüne ilişkin sürecin yeniden başlaması hedefiyle, çabaların sürdürülmesine hazır olduğunu kaydetti. Jenca ise BMGK kararları ve genel sekreterin misyonu temelinde müzakerelerin yeniden başlamasına olanak tanıyacak ortamın nasıl oluşturulabileceğini görmek için bir keşif görevi üstlendiği konusunda Anastasiadis’e bilgi verdi.
Cumhurbaşkanlığı makamındaki Ersin Tatar, Jenca ile görüşmesinde Kıbrıs Türk tarafının hazırladığı 4 başlıktan oluşan, “iki devlet arasında işbirliğini” öngören, hidrokarbon yatakları, tüm adanın Türkiye üzerinden AB enterkonnekte sistemine dahil olması, güneş enerjisinin etkin olarak işbirliği içerisinde kullanılması ve Türkiye’den gelen su dahil olmak üzere, adanın tatlı su kaynaklarının kullanılmasıyla ilgili önerileri sundu.
8 Temmuz: Ersin Tatar, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres aracılığıyla Anatasiadis’e iletilmek üzere “Kıbrıs adasının mayınlardan temizlenmesi” ve “düzensiz göçle mücadele konularındaki ikinci kapsamlı iş birliği” önerileri sundu.
18 Temmuz: BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Güvenlik Konseyi’ne sunduğu 16 Aralık 2021-14 Haziran 2022 dönemini kapsayan raporunda Kıbrıs Barış Gücü Misyonu’nun görev süresinin 6 ay daha uzatılmasını tavsiye etti. Doğal kaynaklardan her 2 toplumun da yararlanması gerektiğini belirtti. Kıbrıs sorununa çözüm bulma konusunda ortak zemin ve kamuoyuna güvenin azaldığı da raporda yer aldı.
20 Temmuz: Tatar’ın 1 ve 8 Temmuz tarihlerinde sunduğu öneriler Anastasiadis tarafından “kabul edilemez” olarak nitelendirildi. Kıbrıslı Rum lider, BM ve Güvenlik Konseyi kararlarında kaydedildiği şekliyle uzlaşılmış zeminde bir diyaloğa hazır olduğunu belirtti.
28 Temmuz: BM Güvenlik Konseyi, Kıbrıs adasında 31 Temmuz’da sona erecek BM Barış Gücü misyonunun görev süresini 3 Ocak 2023’e kadar uzattı.
29 Temmuz: Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu, BMGK’nin bu karar alınırken Kıbrıs Cumhuriyeti hükümetinden onay alınmasının kabul edilebilir bir hareket tarzı olmadığını söyledi.
Ağustos 2022
22 Ağustos: Kıbrıs Rum liderliği tarafından tek yanlı ilan edilen Münhasır Ekonomik Bölgesi içindeki 6’ncı parselde “Kronos-1” hedefinde yeni bir doğal gaz yatağının keşfedildiği güney basınında yer aldı.
Eylül 2022
17 Eylül: ABD, Kıbrıs Cumhuriyeti’ne uyguladığı silah ambargosu bir yıllığına kaldırıldı, bu karar, KKTC Cumhurbaşkanlığı makamında “kabul edilemez” olarak nitelendirildi.
18 Eylül: Cumhurbaşkanlığı makamındaki Ersin Tatar, BM 77. Genel Kurul çalışmaları kapsamında temaslar yapmak üzere New York’a gitti.
20 Eylül: TC Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BM 77. Genel Kurulu’ndaki konuşmasında uluslararası toplumu, “KKTC’yi resmen tanımaya” davet etti. Erdoğan, “Adada iki ayrı halk, iki ayrı devlet bulunduğuna ve çözümün anahtarının Kıbrıs Türk halkının egemen eşitlik ve eşit uluslararası statü haklarının tescil edilmesi olduğuna” işaret etti.
23 Eylül: Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Konseyi Delegeler Komitesi’nin insan hakları konulu toplantısında IV. Rum ve Loizidou kararlarının ele alındığını; toplantıda AİHM’in Loizidou kararına yönelik olarak KKTC tarafından alınan önlemlerin yeterli bulunarak incelemenin kapatıldığını açıkladı.
24 Eylül: New York’ta bulunan Tatar, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile görüştü; Gutteres’ten izolasyonların kaldırılması konusunda inisiyatif almasını isteyen Tatar, yeni bir müzakere sürecinin ancak “Kıbrıs Türk halkının egemen eşitliği ve eşit uluslararası statüsünün teyidiyle mümkün olabileceğini” anlattı.
28 Eylül: Türkiye Milli Güvenlik Kurulu bildiri yayımlayarak, ABD’ye Kıbrıs Cumhuriyeti’ne yönelik silah ambargosunu kaldırma kararından “geri dönme çağrısı” yaptı.
29 Eylül: TC Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD’nin Kıbrıslı Rumlara yönelik silah ambargosunu kaldırma kararına karşılık “Kıbrıs Türkünü korumak için oraya daha fazla güç göndereceğiz ve silah olarak da ne ihtiyacı varsa onları da karşılayacağız” dedi.
Ekim 2022
31 Ekim: Bazı Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum siyasi parti başkan ve temsilcileri, Slovak Büyükelçiliği tarafından düzenlenen iki toplumlu rutin toplantılarına yeniden başladı.
Kasım 2022
5 Kasım: Ersin Tatar, temaslarda bulunmak üzere 4 günlüğüne Londra’ya gitti.
11 Kasım: KKTC, Türk Devletleri Teşkilatı’na gözlemci üye olarak kabul edildi. Tatar ve Ertuğruloğlu bunu “tarihi bir adım” olarak nitelendirdi. Kıbrıs Rum liderliği üyelik kararını eleştirdi.
12 Kasım: AB Komisyonu, KKTC’nin Türk Devletleri Teşkilatı’na “gözlemci üye” olarak kabul edilmesini eleştirdi.
17 Kasım: Tatar, BM Siyasi İşler Bölümü Avrupa, Orta Asya ve Amerika Genel Sekreter Yardımcısı Miroslav Jenca ile görüştü. Görüşme sonrasında Jenca, çözüm perspektifinin yararını vurguladı, Tatar ise müzakerelerin ancak “egemen eşitlik ve eşit statünün” kabulüyle başlayabileceğini, şu an ortak bir zemin olmadığını belirtti.
30 Kasım: Slovak Cumhuriyeti Büyükelçiliği organizasyonuyla bir araya gelen bazı Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum siyasi parti temsilcileri Kıbrıs sorununun ancak BM kararlarına uygun olarak çözülebileceği üzerinde görüş birliğine vardı.
30 Kasım: Gambiya Devlet Başkan Yardımcısı Badara Joof, Tatar’ı ziyaret etti, Gambiya ile KKTC arasında iş birliğini geliştirmek istediklerini belirtti. Tatar’ı Gambiya’ya davet etti.
Aralık 2022
7 Aralık: Tatar ile Nikos Anastasiadis, Ledra Palace’da BM’nin ev sahipliğinde düzenlenen “Yeni Yıl” resepsiyonuna katılarak sosyal içerikli bir görüşme yaptı.
BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi ve UNFICYP Misyon Şefi Colin Stewart, zorluklara rağmen Kıbrıs sorununu çözmek için çok fazla potansiyel bulunduğunu ve Birleşmiş Milletlerin adada, her iki tarafın ortak bir noktada buluşması yöndeki çabalarından vazgeçmeyeceğini söyledi.
15 Aralık: Tatar, ABD Büyükelçisi Judith Garber’a veda yemeği verdi; konuşmasında Kıbrıs’ta ve Doğu Akdeniz’de sürdürülebilir barış ve istikrara ulaşılmasının yolunun, “iki tarafın egemen eşitliği ve eşit uluslararası statüsünden geçtiğini” vurguladı.
17 Aralık: Pakistan Dışişleri Bakanı Bilaval Butto Zerdari, “KKTC’nin tanınması” konusunda, Pakistan ile KKTC’nin görüştüğünü, KKTC’yi desteklemeye devam edeceklerini kaydetti.
19 Aralık: Kıbrıs’ın kuzeyinde temaslarda bulunan Yeni Azerbaycan Partisi Genel Başkan Vekili Tahir Budaqov Azerbaycan ile KKTC arasındaki ilişkinin daha da gelişmesini arzu ettiklerini kaydetti ve KKTC ziyaretlerinin bu iş birliğinin ilk adımını oluşturduğunu vurguladı.
21 Aralık: Kıbrıs Cumhuriyeti Enerji, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, Kıbrıs Cumhuriyeti tek yanlı ilan ettiği Münhasır Ekonomik Bölge’nin (MEB) 6’ncı parselindeki “Zeus-1” hedefinde 2-3 trilyon ayak küplük yatak keşfedildiğini açıkladı.
Kaynak: TAK
