Çam kese böcekleri (Thaumetopoea Pityocampa), çam ağaçları üzerinde beyaz renkli pamuksu tırtıl keseleri içinde bulunan bir kelebek türüdür.
Özellikle Akdeniz, Ege ve Marmara bölgesi çam ormanlarında yaygın olarak bulunmaktadır.
Çam ağaçlarının yapraklarını yiyerek beslenen ve önemli bir orman zararlısı olan tırtıllar 35-40 metrekare uzunluğunda ve kolonlar halinde yaşarlar.
Ergin (kelebek), yumurta, larva (tırtıl) ve toprak içinde bulunan pupa (krizalit) dönemi olmak üzere 4 farklı biyolojik dönemi bulunmaktadır. Yollarda bir vagon katarı gibi hareket eden tırtıllar beslenmelerini tamamlandıktan sonra bulundukları yere yumurtalarını bırakırlar.
Yumurtalarını bıraktıktan sonra toprak altına girerler ve pupa dönemini toprak altında geçirirler. Toprak altında dört yıl kadar kalabilirler. Tırtıllar salgılanan ipeğimsi bir maddeden ördükleri kese şeklindeki bir yuvada barınırlar.
Tıbbi açıdan önem taşıyan larva (tırtıl) dönemi, sonbahardan yaz başlangıcına kadar sürmektedir. Gelişmesini tamamlayan larvalar Mart sonlarından itibaren beslendikleri ağaçları terk ederek toprağa inmeye başlarlar. Mart-Haziran ayları arasında çeşitli alerjik rahatsızlıklara yol açabilmektedir.
Alerjik yakınmalar, tırtılın tüylerindeki salgı bezlerinde bulunan thaumetopoein olarak adlandırılan bir proteinin etkisi ile oluşmaktadır.
Bu alerjik proteinin hem hava yolu ile taşınarak deriden emilmesi hem de larvaların deriye direk teması sonrası mekanik etki ile değişik dermatolojik bulgularla seyreden rahatsızlıklar oluşabilmektedir.
Şiddetli kaşıntı, vücutta yaygın ürtikeryal kızarık kabarıklıklar, ekzemaya benzer sulantılı olabilen kaşıntılı kızarıklıklar, göz kapakları ve dudaklarda şişlik hatta nefes darlığına varabilen anjioödem tablosuna neden olabilmektedir.
Hastaların özellikle el, boyun, yüz, ense, kollar gibi açıkta kalan vücut kısımlarında bulgular daha belirgin olabilmektedir. Hastanın kaşınan bölgelerinde çizgisel tırnak izleri, hatta şiddetli kaşıntıya bağlı kanamalar olabilir. Kaşımaya bağlı deride bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir.
Gözlerde kızarıklık ve göz kapaklarında ödem gelişebilir. Yakınmalar özellikle alerjik bünyeli kişilerde daha sık ve daha şiddetli seyredebilmektedir.
Orman işçileri, çamlık alanda pikniğe gidenler veya ormanlık alanda gezintiye çıkmış olanlar özellikle riskli grupta sayılmaktadır. Korunmada Mart – Haziran aylarında çam keselerinin olduğu yerlere gidilmemeli eğer gidilecekse vücudu açıkta bırakan giysilerden kaçınılmalıdır.
Ayrıca, ilgili kurum veya kuruluşlar tarafından her yıl düzenli olarak etkin mücadele yöntemi uygulanmalıdır.
Doç Dr. Didem Mullaaziz
Deri ve Zührevi Hastalıkları Uzmanı
