Yaşlılıkta Onurlu Bir Yaşam İçin, Yaşlı Dostu Bir Gelecek

Yaş kemale erdi!

Bizim nesil şimdilerde anne babalarına ve yakınlarına en iyi bakımı ve yaşam koşullarını sağlama telaşında, kendimizin de çok uzak olmayan bir zamandaki geleceğimizin ne olduğunu idrak ederek…

Haliyle, kendimiz için şimdiden ne yapabiliriz, hazır elimiz ayağımız tutarken, kafamız çalışırken, diye düşünüyoruz.

Devlet, sosyal devlet anayasaya göre ama yaşlısını, engellisini, fakirini, çocuğunu, gencini pek de gaile edinmeyen bir sosyal devlet bizimkisi.

O yüzden de her konuda olduğu gibi yaşlılık dönemi için de kendi göbeğimizi kendimizin kesmesi gerekir, mecburen!

Yaşlılık, hayatın doğal bir evresi ve her birimizin bir gün ulaşacağı bir durak. Her bireyin onurlu bir şekilde yaşlanma hakkı vardır.

Yaşlılık döneminde karşılaşılan sağlık sorunları, hak ihlalleri, ekonomik zorluklar, sosyal izolasyon ve bakım ihtiyaçları, yaşam kalitesini etkileyebilmektedir. İşte bu nedenle, aktif ve sağlıklı yaşlanma, yaşlı haklarının korunması ve iyileştirilmesi, insan haklarının temel bir parçasıdır.

Yaşlı bireylerin haklarının korunması, toplumla etkileşim içinde kalabilmesi, bağımsızlıklarını koruyabilmesi ve yaşam kalitelerini artırabilmeleri için gerekli koşulların sağlanması bir sosyal devlet gereğidir.

Yaşlı bireylerin kaliteli bir yaşam sürmeleri için evde bakım ve kurumsal bakım hizmetleri yaşamsal öneme sahiptir.

Yaşlı bireylerin bakımı, sadece fiziksel sağlıklarını değil aynı zamanda psikolojik ve sosyal refahlarını da kapsar.

Bağımsızlıklarını koruyarak, sosyal hayata aktif katılımlarını sağlamak, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırır. Bu nedenledir ki; yaşlı bakım hizmetlerinin bütüncül, kapsamlı ve erişilebilir olması şart!

Yazık ki, adanın kuzey yarısında paran olsa bile yaşlılıkta iyi bakılacak, refah içinde yaşanılacak kurumsal bakım olanakları yoktur.

Evde bakım hizmetleri ailelerin olanaklarına bağlıdır. Çoğunluklar da Türkiye, Türkmenistan, Sri Lanka, Filipinler gibi başka ülkelerden gelen göçmen insanlardan alınmaya çalışılmaktadır bu hizmetler.

Başka coğrafyalarda nasıl sağlanıyor bu hizmetler? “Her koyun kendi bacağından asılır” yaklaşımı mı var, bizde ki gibi yoksa sorumluluk yükleniyor mu devletler?

Yaşlı hakları konusunda devletleri bağlayıcı özel bir uluslararası sözleşme bulunmuyor, henüz! Yine de Avrupa ve dünya genelinde başarılı örnekler ve yaklaşımlar var.

Birleşmiş Milletler’in “Yaşlı Kişilerin Haklarına Dair İlkeleri”, yaşlı bireylerin kendi yaşamlarını sürdürebilmeleri, toplumsal hayata aktif katılabilmeleri ve sağlık hizmetlerine erişebilmeleri için gerekli olanakları sağlamayı amaçlar.

“Avrupa Sosyal Şartı” da yaşlı bireylerin sosyal koruma ve refah haklarını güvence altına alır. Bu belge, yaşlı bireylerin emeklilik hakları, sağlık hizmetlerine erişim ve uygun konutlarda yaşama hakkı gibi temel haklarını korur.
Birleşmiş Milletler Küresel Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, yaşlı dostu bir geleceğin inşasında kritik bir role sahiptir.

Avrupa Birliği’ndeki düzenlemeler, yaşlı bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak ve onların onurlu bir yaşam sürmelerini sağlamak amacıyla çeşitli politikalar ve uygulamalar içerir.

Almanya, İsveç, Hollanda, Fransa, İtalya ve İspanya gibi ülkelerdeki başarılı uygulamalar, ilham verici örneklerden bazıları.

Bu uluslararası düzeydeki karar ve ilkeler, yaşlı bireylerin ihtiyaçlarına duyarlı politikalar geliştirilmesi, sosyal hizmetlerin erişilebilir kılınması ve yaşlı bireylerin toplumsal hayata aktif katılımının teşvik edilmesi için yeterli bir çerçeve sunmaktadır. Yeter ki niyet olsun!

Yaşlı Dostu Kentler: Aktif Yaşlanmanın Anahtarı

Yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmak amacıyla çevre ile yaşlanma süreci arasındaki ilişkiyi inceleyen bir bilim dalı var; Çevresel gerontoloji.

Çevresel gerontoloji alanında çalışan bilim insanları, bireylerin yaşlandıkça, yaşadıkları mekânın fiziksel ve sosyal ortamına daha fazla bağlandıklarını öne sürmektedirler.

İşte bu noktada, yaşlıların yaşadığı çevredeki sosyal ilişkilerini sürdürmelerini, mahalle etkinliklerine ve politikalarına katılmaya devam etmelerini sağlamak gerekliği ortaya çıkıyor. Yaşlı dostu mahalleler, yaşlı dostu kentlerin önemi ortaya çıkıyor.

Yaşlı dostu kentler, yaşlıların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde tasarlanmış, onların sosyal, fiziksel ve ekonomik yaşama aktif katılımını destekleyen, yaşlı bakımı altyapısını, gerekli hizmetleri ve tesisleri içeren, erişilebilir ve güvenli çevreler sunan kentlerdir.

Yaşlı dostu kentler, aktif yaşlanma için önemli bir anahtardır. En önemli özelliklerinden biri, erişilebilirliktir.

Yaşlı bireylerin rahatça hareket edebileceği, engellerden arındırılmış yollar, kaldırımlar ve binalar tasarlanmalıdır.

Toplu taşıma araçları, yaşlı bireylerin kolayca kullanabileceği şekilde düzenlenmelidir. Yaşlı bireylerin kendilerini güvende hissedecekleri, iyi aydınlatılmış ve güvenli alanlar oluşturulmalıdır.

Kolay erişilebilir ve kaliteli sağlık hizmetleri, yaşlı dostu kentlerin vazgeçilmez bir parçasıdır.

Yaşlı dostu kentlerde, yaşlı bireylerin daha sağlıklı, mutlu ve onurlu bir yaşam sürmelerini sağlayabilecek güçlü bir yaşlı bakımı altyapısı bulunur.

Gerek kamusal gerekse özel kurumsal yaşlı bakımı için en önemli altyapı, yaşlı bakım evleri, daha insancıl deyişle yaşlı yaşam evleridir.

Yaşlı yaşam evleri için mevzuat çerçevesi oluşturulması, turizm konaklama tesisleri gibi, konaklama olanakları ve geriatrik sağlık gereksinimler ile ilgili kriterlere dayalı standartlar getirilerek sınıflanması, planlama yapılması, izinlendirme ve denetim mekanizmaları geliştirilmesi, kurumsal bir ortamda yaşamını sürdürmek zorunda olan yaşlı bireylerin yaşam kalitelerinin arttırılmasını sağlayabilir.

Bu tür bir sistem, yaşlı bireylerin daha kaliteli hizmet almasını sağlayabilir ve ailelerin de doğru seçim yapmasına yardımcı olabilir.

Bir Umut

2018 yılında Yaşlı Hakları ve Ruh Sağlığı Derneği kuruldu, bu alanda bir ilk olarak. Farkındalık yaratılması, gerekli yasal ve kurumsal düzenlemelerin yapılması için mücadele vermektedir.

Yaşlı Hakları ile ilgili bir yasa tasarısı hazırlandı, bu mücadelenin bir parçası olarak. Ne var ki hala sürüncemededir.

Tasarının Meclis gündemine girme ve geçme olasılığı, siyasi iradeye ve toplumun desteğine bağlıdır, hiç şüphesiz.

Siyaset kurumunun, bürokrasinin, sivil toplumun ve bireylerin bu konuda sorumluluk alması, yaşlı bireylerin daha sağlıklı, mutlu ve onurlu bir yaşam sürmelerini sağlayacaktır.